Χρυσάνθεμο

Το όνομα χρυσάνθεμο προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις «χρυσό» και «άνθος» που υποδηλώνει το κίτρινο και χρυσό χρώμα που είχαν τα άνθη των πρώτων ποικιλιών. Τα χρυσάνθεμα αποκαλούνται και ως αγιοδημητριάτικα. Είναι ιθαγενή της Ασίας και της βορειανατολικής Ευρώπης. Τα περισσότερα είδη βρίσκονται στην ανατολική Ασία και θεωρείται ότι το γένος τους προέρχεται από τη Κίνα. Τα είδη των χρυσανθέμων και τα αναρίθμητα υβρίδια και οι ποικιλίες τους χρησιμοποιούνται για διακόσμηση κήπων.

Χρήσεις
Οι διάφορες ποικίλιες των εξημερωμένων χρυσανθέμων χρησιμοποιούνται σήμερα εκτενώς για καλλωπιστικούς σκοπούς, είτε στο έδαφος (ποικιλίες ανθεκτικές στις χαμηλές θερμοκρασίες) είτε σε γλάστρα (ποικιλίες καλοσχηματισμένες που διακλαδίζονται και ανθίζουν γρήγορα στα διάφορα χρώματα, σχήματα και μεγέθη) , είτε ως κομμένο λουλούδι για τα ανθοδοχεία (ποικιλίες με μονοανθή ή πολυανθή στελέχη).
Επιπλέον, στην Κίνα χρησιμοποιούνται τα βλαστάρια του, είτε βραστά είτε ωμά, στις σαλάτες, ενώ τα φύλλα και τα άνθη, ιδίως τα κίτρινα φύλλα του C. morifolium, βράζονται ώστε να παραχθεί γλυκό αφέψημα, γνωστό ως τσάι χρυσανθέμων.
Επίσης, ένα είδος χρυσάνθεμου, το πύρεθρο (Chrysanthemum [ή Tanacetum] cinerariaefolium) είναι οικονομικά σημαντικό ως φυσική πηγή βιοδιασπώμενων εντομοκτόνων. Οι δραστικές ουσίες, γνωστές ως πυρεθρίνες, εκχυλίζονται από τα αχαίνια των φυτών. Οι πυρεθρίνες επιδρούν στο νευρικό σύστημα των εντόμων. Σε μικρές δόσεις είναι εντομοαπωθητικές. Αν και είναι επιβλαβείς για τα ψάρια, είναι λιγότερο τοξικές για τα θηλαστικά απ' ότι τα συνθετικά εντομοκτόνα.

Περιγραφή
Τα άγρια χρυσάνθεμα είναι ποώδη ή ημιξυλώδη πολυετή φυτά, με ύψος, ανάλογα με το έδαφος, από 20 εκατοστά μέχρι 1,5 μέτρο το μεγαλύτερο. Είναι φυλλοβόλα. Έχουν εναλλάξ σκούρα πράσινα φύλλα που χωρίζονται σε φυλλάδια με οδοντωτή ή περιστασιακά λεία άκρα. Η κάτω επιφάνεια τους έχει γκριζοπράσινο χρώμα.
Η σύνθετη ανθοφορία του είναι μια σειρά από ταξιανθίες κεφάλια ή μερικές φορές ένα μοναχικό κεφάλιο. Το κεφάλιο έχει μια βάση που καλύπτονται σε στρώματα από βάκτρια. Τα άνθη των άγριων ειδών είναι κίτρινα.
Τα πέταλα είναι λευκά, κίτρινα ή κόκκινα. Πολλά καλλωπιστικά υβρίδια έχουν αναπτυχθεί ώστε να φέρουν σειρές ακτινωτών πετάλων σε μεγάλη ποικιλία χρωμάτων. Τα πέταλα μπορεί να είναι τόσο πυκνά ώστε να μη φαίνεται το κεφάλιο.
Ο καρπός είναι ένα ραβδωτό αχαίνιο.
Έχουν ανεπτυγμένο ριζικό σύστημα.

Καλλιέργεια
Τα χρυσάνθεμα ευδοκιμούν σε όλα σχεδόν τα εδάφη αλλά προτιμούν πλούσιο χώμα, που να περιέχει άμμο και άργιλο και καλή αποστράγγιση. Το ριζικό τους σύστημα είναι πλούσιο κι έτσι καταφέρνουν να απορροφούν καλά την υγρασία του εδάφους, και έτσι αντέχουν σε υψηλές θερμοκρασίες, αλλά οι ρίζες τους μπορούν να σαπίσουν εύκολα. Τα χρυσάνθεμα χρειάζονται απευθείας ηλιακό φως για να φθάσουν σε ανθοφορία και αντέχουν τόσο τον ήλιο όσο και τις πολύ υψηλές θερμοκρασίες. Όταν ανθίσουν, φροντίζουμε τις ζεστές ηλιόλουστες ημέρες να μην τα αφήνουμε για πολλές ώρες σε απευθείας ηλιακό φως για να μην καούν τα πέταλα και να διατηρηθούν τα λουλούδια τους ακόμα περισσότερο. Το καλοκαίρι τοποθετούμε τις γλάστρες σε φωτεινό σημείο αλλά όχι κάτω από τις καυτές ακτίνες του ήλιου.

Κλάδεμα
Κατά τη διάρκεια της ανθοφορίας κόβουμε τα μαραμένα λουλούδια για να βοηθήσουμε να διατηρηθούν τα νέα άνθη αλλά και για να φαίνεται το φυτό πιο όμορφο. Όταν πια τα λουλούδια έχουν μαραθεί τα κόβουμε και κλαδεύουμε το φυτό. Αφαιρούμε τα χαμηλά φύλλα που έχουν ξεραθεί και κόβουμε τις κορυφές που μέχρι τώρα είχαν λουλούδια, λίγο πάνω από το σημείο που διακλαδώνεται ο κεντρικός μίσχος. Το φυτό βέβαια θα φανεί πολύ πιο άσχημο αλλά πολύ γρήγορα θα πετάξει νέα κλαδιά στο σημείο που το κλαδέψαμε αλλά και αρκετές παραφυάδες.

Άρδευση
Αν τα καλλιεργούμε σε γλάστρα, τα ποτίζουμε όταν το χώμα τους είναι ξερό στην επιφάνεια ή όταν δούμε τα φύλλα τους να αρχίζουν να κρέμονται. Προσέχουμε να μην τα ποτίζουμε πιο συχνά απ' ότι πρέπει γιατί οι ρίζες τους σαπίζουν εύκολα. Τις πολύ ζεστές ημέρες του καλοκαιριού ίσως χρειαστεί να τα ποτίζουμε καθημερινά. Συνεχίζουμε να ποτίζουμε όσο συχνά χρειάζεται για όλη τη διάρκεια του χρόνου, αραιότερα βέβαια το χειμώνα και συχνότερα το καλοκαίρι.

Προβλήματα του χρυσανθέμου

Ασθένειες
Το Ωίδιο και ο Βοτρύτης είναι δυο κύριες μυκητολογικές ασθένειες που ταλαιπωρούν τα χρυσάνθεμα και δημιουργούν κηλίδες στους βλαστούς και στα φύλλα άσπρου και σκούρου χρώματος αντίστοιχα.

Εχθροί - Ζωικά Παράσιτα
Στις νέες κορυφές ή στο κάτω μέρος των ανθισμένων λουλουδιών μπορεί να υπάρξει προσβολή από αφίδες ή θρίπες.
Άλλοι ζωικοί εχθροί είναι οι υπονομευτές, οι αλευρώδεις, οι κάμπιες λεπιδοπτέρων, οι νηματώδεις του φυλλώματος και οι τετράνυχοι.