Η ΣΤΡΟΥΘΟΚΑΜΗΛΟΣ
ΜΕΡΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΤΡΟΦΗ ΤΗΣ

Β΄ έκδοση βελτιωμένη
ΑΘΗΝΑ  1999

 

• Πρόλογος                                                                                                               
• Εισαγωγή                                                                                                              
• Η εξέλιξη της εκτροφής στρουθοκαμήλου σε διεθνές επίπεδο                    
  • Ιστορική εξέλιξη                                                                                           
  • Η τρέχουσα κατάσταση στην παγκόσμια αγορά                                    
  • Οι προοπτικές σήμερα                                                                             
• Ταξινόμηση της ρουθοκαμήλου                                                                     
• Φυσικές ιδιότητες - χαρακτηριστικά                                                      
• Μέθοδοι έναρξης κτροφών                                                                               
  • Αγορά αυγών ή νεοσσών                                                                       
  • Αγορά νεοσσών άνω των 6 μηνών και κάτω των 2 ετών                    
  • Αγορά ενηλίκων πτηνών                                                                         
• Η αναπαραγωγή της στρουθοκαμήλου                                                            
  • Το ζευγάρωμα                                                                                                   
  • Η ωοτοκία                                                                                                 
• Επώαση και εκκόλαψη των αυγών                                                                  
• Χειρισμός των νεοσσών                                                                          
• Εγκαταστάσεις των στρουθοκαμήλων                                                
  • Προετοιμασία του εδάφους                                                              
  • Προαύλια και στέγαστρα                                                                          
  • Περίφραξη και διάδρομοι                                                                         
  • Ταϊστρες-ποτίστρες                                                                                   
• Διατροφή                                                                                                      
• Ασθένειες                                                                                                     
• Προϊόντα                                                                                                       
  • Το κρέας
  • Το δέρμα                                                                                           
  • Τα φτερά                                                                                           
  • Παραπροϊόντα                                                                               
• Αποδοτικότητα της εκτροφής                                                                 
  • Μεταβλητές δαπάνες                                                                               
  • Εσοδα                                                                                                
  • Ακαθάριστο κέρδος                                                                                  
  • Τιμές προϊόντων στην Ευρώπη                                                               
• Θέματα αγοράς και εμπορίας                                                                  
  • Εμπόδια στην ανάπτυξη της εκτροφής                                                    
  • Δυσχέρεια πρόσβασης στα σουπερμάρκετ                                                       
  • Προβλήματα σφαγής                                                                                
  • Προβλήματα μεταφοράς                                                                         
• Τα ΣΥΝ και τα ΠΛΗΝ της εκτροφής στρουθοκαμήλου                                          
• Συμπεράσματα                                                                                                   
  • Πηγές εργασίας                                                                                                    

Η στρουθοκάμηλος, πτηνό γηγενές της νότιας Αφρικής, άρχισε να εκτρέφεται στην πατρίδα της πριν από 150 χρόνια περίπου. Σήμερα η εκτροφή της είναι ανεπτυγμένη στη Νότια Αφρική, Η.Π.Α., Ισραήλ, Καναδά, Αυστραλία και σε μικρότερο βαθμό σε άλλες χώρες. Στη δυτική Ευρώπη έκανε την εμφάνισή της στις αρχές της δεκαετίας του ’90 και πρόσφατα στη χώρα μας. Σήμερα  υπάρχουν 20 περίπου μονάδες διάσπαρτες σε διάφορες περιοχές (Σέρρες, Αρκαδία, Λάρισα, Αργολίδα, Αχαία, Βοιωτία και αλλού).

Οι κλιματικές συνθήκες της χώρας μας επιτρέπουν την εκτροφή της στρουθοκαμήλου που με λίγη προσοχή, ιδίως στο στάδιο της ανάπτυξης των νεοσσών, δεν είναι ιδιαίτερα δύσκολη. Οι στρουθοκάμηλοι εκτρέφονται σήμερα  εμπορικά κυρίως για το κρέας και  το δέρμα τους, πολύ παλιότερα δε αποκλειστικά για τα φτερά τους. Οι μονάδες που υπάρχουν στην χώρα μας δημιουργήθηκαν σχετικά πρόσφατα και έτσι δεν υπάρχουν πληροφορίες για τον τρόπο και τα προβλήματα διάθεσης της παραγωγής τους, ούτε για το είδος ή το μέγεθος της αγοράς στην οποία απευθύνονται ή για τις τιμές που διαμορφώνονται. Τα πρώτα στοιχεία γι΄ αυτές τις παραμέτρους αναμένονται μετά το έτος 2000.

Σύμφωνα λοιπόν με τα παραπάνω η λήψη της όποιας απόφασης για την εκτροφή στρουθοκαμήλου σε επιχειρηματική βάση, με δεδομένο και το υψηλό κόστος του ζωϊκού κεφαλαίου,  εμπεριέχει μεγάλο κίνδυνο. Η ίδρυση μικρών μονάδων σε πειραματική μορφή, στα πλαίσια υφισταμένων γεωργικών εκμεταλλεύσεων θα μετρίαζε το ρίσκο, ενώ με την σταδιακή απόκτηση εμπειρίας και το προοδευτική διαμόρφωση ή  άνοιγμα αγορών  θα έδινε προοπτικές για ενδεχόμενη μελλοντική ανάπτυξη του κλάδου.

Το Υπουργείο Γεωργίας συλλέγοντας πληροφορίες, κυρίως από την διεθνή βιβλιογραφία, προβαίνει στην έκδοση αυτού του ενημερωτικού εντύπου, υπό την μορφή σημειώσεων σχετικά με την εκτροφή της στρουθοκαμήλου, προκειμένου να ανταποκριθεί στην καθημερινή ζήτηση για παροχή πληροφοριών πάνω στό θέμα αυτό μια και η ελληνική βιβλιογραφία στερείται οποιουδήποτε σχετικού κειμένου.

Το αρχικό υλικό των σημειώσεων συνέταξε ο αείμνηστος  γεωπόνος-γεωργοοικονομολόγος  Φραγκίσκος Πλυτάς, τέως Γενικός Διευθυντής Υπ. Γεωργίας, ενώ την συμπλήρωση, επεξεργασία και επιμέλεια την έκαναν οι γεωπόνοι του Τμήματος Πτηνοτροφίας της Διεύθυνσης Ζωϊκής Παραγωγής, Μάκης Πασσίσης και Γιώργος Στούγιος. Στοιχεία που προέκυψαν από την βιβλιογραφία, μέσα στο ίδιο έτος που πρωτοεκδόθηκε το έντυπο αυτό (1998), επέβαλαν την παραπέρα συμπλήρωση και βελτίωσή του ώστε να φανεί πιο χρήσιμο σ΄ αυτούς που θα το διαβάσουν.

Αθήνα 1999

Η ΣΤΡΟΥΘΟΚΑΜΗΛΟΣ

1. Εισαγωγή

Η στρουθοκάμηλος είναι το μεγαλύτερο πτηνό που ζει στον πλανήτη σήμερα και είχε προσελκύσει το ενδιαφέρον από τους αρχαίους ήδη χρόνους. Αποτελούσε ένα από τα καλύτερα θηράματα, για το κρέας και τα φτερά του, υπάρχουν δε παραστάσεις στον τάφο του Φαραώ Τουταγχαμών που τον δείχνουν να κυνηγά στρουθοκαμήλους με τόξο. Σε ειδικές τελετές, στην Αίγυπτο και στην Ρώμη, την χρησιμοποιούσαν και ως υποζύγιο, υπάρχουν δε στοιχεία που δείχνουν πως στα μέρη αυτά, καθώς και στην Ελλάδα, εκτρεφόταν ως οικόσιτη.

Μετά από χιλιάδες χρόνια άγριου κυνηγητού και αφού τα άγρια πτηνά στρουθοκαμήλου κινδύνευαν να ...“κάνουν φτερά” από την πανίδα της υφηλίου (σήμερα υπάρχουν λιγότερα από 10.000 πουλιά) το μεγαλοπρεπές αυτό πτηνό μπήκε στη λίστα των προστατευομένων ειδών και το κυνήγι έδωσε τη θέση του στη συστηματική εκτροφή.

Ετυμολογικάη λέξη στρουθοκάμηλος είναι ελληνικής προέλευσης με σημιτικές ρίζες. Αποτελείται από την λέξη στρούθος (ο) που σημαίνει πουλί και τη λέξη κάμηλος (η), σημιτικής προέλευσης, που αντιπροσωπεύει το γνωστό θηλαστικό, λόγω των αρκετών κοινών γνωρισμάτων που υπάρχουν με αυτό, όπως η αντοχή σε δυσμενείς συνθήκες, το σχήμα του λαιμού και η εμφάνιση οφθαλμών.

Για μεγάλο διάστημα οι στρουθοκάμηλοι κυνηγιόνταν στην Αφρική για το υψηλής αξίας φτέρωμά τους, σε βαθμό που κινδύνευαν να εξαφανισθούν.  Η πρώτη μονάδα εκτροφής τους ιδρύθηκε στη Νότιο Αφρική γύρω στα 1860 με αποκλειστική κατεύθυνση την παραγωγή φτερών. Σταδιακά η εκτροφή του είδους επεκτάθηκε και σε άλλες χώρες, όπως Αίγυπτο, Νέα Ζηλανδία, Ηνωμένες Πολιτείες και Αργεντινή, έτσι ώστε το 1913 ο αριθμός των συστηματικά εκτρεφομένων στρουθοκαμήλων ξεπερνούσε το 1.000.000 πουλιά. Η βιομηχανία  των φτερών ήταν μεγάλης εντάσεως εργασίας και χρησιμοποίησε τα άφθονα εργατικά χέρια, που υπήρχαν στις χώρες αυτές, για την παραγωγική διαδικασία που περιελάμβανε την απόσπαση των φτερών (που γινόταν επί ζώντων πτηνών) και την ταξινόμησή τους κατά μέγεθος και ποιότητα.

Κατά την διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου πολέμου η αγορά των φτερών στρουθοκαμήλου κατέρρευσε και ο αριθμός των παραγωγικών μονάδων μειώθηκε σημαντικά. Παρόλα αυτά, ένας αριθμός εκτροφών κατόρθωσε να επιβιώσει στη Νότιο Αφρική. Η αναγέννηση της εκτροφής της στρουθοκαμήλου συνέβη στη δεκαετία του 1940, όταν άρχισε δηλαδή να αναγνωρίζονται οι ποιοτικές ιδιότητες του δέρματός της. Από εκεί και πέρα εκτρέφοντας πλέον τις στρουθοκαμήλους όχι μόνο για τα φτερά τους αλλά και για το κρέας τους και το δέρμα τους, η παραγωγή άρχισε να ανεβαίνει σταθερά. Διά νόμου απαγορεύτηκε η εξαγωγή κάθε γενετικού υλικού από τη Νότιο Αφρική. Οι εκτροφείς της χώρας αυτής ανέπτυξαν μία αγορά, για το ποιοτικά εξαιρετικό δέρμα της στρουθοκαμήλου, στην Απω Ανατολή (κυρίως Ιαπωνία) και σε μικρότερο βαθμό στις Η.Π.Α.. Η αγορά της Απω Ανατολής παραμένει και σήμερα ο βασικός προορισμός των δερμάτων στρουθοκαμήλου από τη Νότιο Αφρική. Τα πολυτελή προϊόντα που κατασκευάζονταν από δέρμα στρουθοκαμήλου έγιναν σύμβολο οικονομικής ευμάρειας στην Απω Ανατολή και το κατεργασμένο δέρμα αυτού του είδους πουλιόνταν σε τιμές δέκα φορές μεγαλύτερες από εκείνες του δέρματος των βοοειδών Το 1986, δηλαδή λίγο πριν την επιβολή του εμπάργκο, η Νότιος Αφρική έκανε εξαγωγή, μόνο στην Αμερική, 90.000 δερμάτων στρουθοκαμήλου. Μετά το 1986,  η έλλειψη δερμάτων αυτού του είδους στις Η.Π.Α. (με τα οποία κατασκεύαζαν κυρίως μπότες) προκάλεσε αύξηση των τιμών τους με αποτέλεσμα  η εκτροφή της στρουθοκαμήλου να γίνει μία ελκυστική επιχείρηση. Νέες μονάδες άρχισαν να ιδρύονται στην Ευρώπη, και πολύ περισσότερο στις Ηνωμένες Πολιτείες, σε μια προσπάθεια να καλυφθεί ένα μέρος της ολοένα και αυξανόμενης ζήτησης. Πάντως η αγορά της Απω Ανατολής εξακολουθούσε να  παραμένει κυρίαρχη και πολύ λίγη προσπάθεια καταβλήθηκε εκ μέρους των παραγωγών χωρών για την διάνοιξη και άλλων διεξόδων.

Η απόφαση της κυβέρνησης της Νότιας Αφρικής για κατάργηση της νομοθεσίας που προστάτευε και ρύθμιζε, μέσω συνεταιριστικού ελέγχου, την εκτροφή της στρουθοκαμήλου (1993) άνοιξε νέες προοπτικές για τον κλάδο αυτό. Νέοι εκτροφείς εισήλθαν στην παραγωγή αναμένοντας γρήγορα, εύκολα και υψηλά κέρδη. Ο εκτρεφόμενος αριθμός πτηνών γρήγορα διπλασιάσθηκε και σε σύντομο χρονικό διάστημα η προσφορά δερμάτων ξεπέρασε την ζήτηση. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση που έπληξε την Απω Ανατολή το 1997, είχε ως συνέπεια την πτώση των τιμών στη διεθνή αγορά και την μείωση των κερδών του κλάδου.

Ενώ λοιπόν η στρουθοκάμηλος εκτρεφόταν στη Νότια Αφρική αρχικά για τα φτερά της και αργότερα για το δέρμα της, στην Ευρώπη έφθασε με κύριο προϊόν εκτροφής της το κρέας! Πράγματι η επέκταση της εκτροφής αυτής στην Ευρώπη (αρχές της δεκαετίας του ’90) και σε άλλα μέρη του κόσμου βασίστηκε στις δυνατότητές της για παραγωγή καλής ποιότητας ερυθρού κρέατος. Και να σκεφθεί κανείς ότι στη Νότια Αφρική το κρέας, μέχρι πρόσφατα, το αντιμετώπιζαν ως παραπροϊόν και η κατανάλωσή του γινόταν κυρίως από τους εργάτες των μονάδων εκτροφής και σε κάποιο βαθμό από τον ντόπιο πληθυσμό.

Η συνεχιζόμενη μείωση της κατανάλωσης του παραδοσιακού ερυθρού κρέατος, που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια παγκοσμίως, προς όφελος εναλλακτικών ειδών κρέατος μικρότερης λιποπεριεκτικότητας, οδήγησε στη διατύπωση του ισχυρισμού πως η στρουθοκάμηλος θα αποτελέσει το “κρέας του μέλλοντος” αφού πρόκειται περί ενός ερυθρού “εξωτικού” και άπαχου κρέατος, ελκυστικού για καταναλωτές με ιδιαίτερες απαιτήσεις σε θέματα υγιεινής διατροφής.

Η έκρηξη του ενδιαφέροντος που παρατηρήθηκε κατά την τρέχουσα δεκαετία για την εκτροφή της στρουθοκαμήλου, ξεκίνησε στις αρχές του 1980 και επεκτάθηκε ραγδαίως, με επιχειρήσεις “πυραμιδικής” μορφής σε πολλά μέρη του κόσμου. Εταιρείες παραγωγής ή απλώς εταιρείες εμπορίας αναπαραγωγικού υλικού (κυρίως ενηλίκων πτηνών) ξεπήδησαν σαν μανιτάρια και υποσχόμενες μεγάλα κέρδη στους υποψήφιους εκτροφείς πουλούσαν πτηνά στρουθοκαμήλου σε εξωφρενικές τιμές, πολλές φορές δεκαπλάσιες από τις σημερινές. Μέσα σ’ ένα κλίμα άγνοιας και έλλειψης ενημέρωσης, διατυπώθηκαν πολλοί ανεδαφικοί ισχυρισμοί σχετικά με την παραγωγικότητα του συγκεκριμένου πτηνού. Για παράδειγμα, πολλοί νέοι εκτροφείς βάσιζαν τους υπολογισμούς τους στην υπόθεση ότι από κάθε θηλυκό πτηνό αναπαραγωγής θα παράγονταν, θα επιβίωναν και θα έφθαναν μέχρι το στάδιο της σφαγής τουλάχιστον 40-50 πτηνά ετησίως, άλλοι δε, λιγότερο αισιόδοξοι,  τοποθετούσαν το ύψος παραγωγής στο επίπεδο των 25-30 πτηνών ετησίως. Στην πράξη υπάρχουν πολλοί λίγοι παραγωγοί στον κόσμο, αν υπάρχουν, που μπορούν να επιτύχουν σταθερά το επίπεδο των 20-25 πτηνών ετησίως ανά θηλυκό αναπαραγωγής. Ενα άλλο συζητήσιμο, και συχνά αναφερόμενο στοιχείο, είναι ο ισχυρισμός ότι το θηλυκό παράγει 80-100 αυγά ετησίως, πράγμα αν όχι αδύνατο, πρακτικά όμως ανέφικτο ακόμη και υπό τις πλέον ιδανικές συνθήκες εκτροφής.

Πολλοί παραγωγοί στη δυτική Ευρώπη ή στη Νότια Αφρική, είτε γιατί δεν κατάφεραν να πραγματοποιήσουν τα κέρδη που προσδοκούσαν, είτε γιατί ζημιώθηκαν, είτε γιατί αδυνατούσαν να πουλήσουν τα προϊόντα τους λόγω έλλειψης ανεπτυγμένης αγοράς ή υποδομής, προσπάθησαν, και αρκετοί τα κατάφεραν, να “ξεφορτωθούν” τα πτηνά που ανέτρεφαν εξάγοντάς τα σε “νεοφώτιστες” χώρες, στις οποίες η εκτροφή πτηνών αναπαραγωγής δεν είχε ακόμη αναπτυχθεί, και όπου οι υποψήφιοι επενδυτές είχαν “'αγνοια κινδύνου”! Ενας από τους τόπους προορισμού των πτηνών αυτών ήταν και η χώρα μας η οποία  αποτελεί ακόμη “ελκυστική” αγορά για τους πωλητές αναπαραγωγικού υλικού. Λόγω της συρρίκνωσης του αριθμού των υποψηφίων αγοραστών στην Ευρώπη οι τιμές των πτηνών αυτών έχουν πέσει σημαντικά. Στην Μεγάλη Βρετανία ένα ώριμο πτηνό αναπαραγωγής μέσης ποιότητας πουλιέται 140.000 δρχ. περίπου, ενώ ένα αποδεδειγμένης ποιότητας πτηνό πουλιέται 465.000 δρχ. περίπου (στοιχεία 1998). Στην χώρα μας οι τιμές για τα πτηνά της πρώτης κατηγορίας κυμαίνονται από 500.000 - 800.000 δρχ. ενώ δεν αποκλείονται και τιμές ανώτερες ή μικρότερες από αυτές αφού η αγορά είναι νέα και αδιαμόρφωτη.

Ενας μικρός αριθμός παραγωγών στην Ευρώπη και αλλού απεκόμισε κέρδη από το εμπόριο και τις εξαγωγές πτηνών αναπαραγωγής σε νέες αγορές και έτσι κατάφερε να αντισταθμίσει ένα μέρος των εξόδων του για την απόκτηση εξοπλισμού σφαγής και τυποποίησης.

Η αρχική ικανοποίηση της παγκόσμιας αγοράς σε ζώντα πουλιά και σε αυγά στρουθοκαμήλου έγινε κυρίως από τις νότιες χώρες της Αφρικανικής ηπείρου ήτοι Νότιο Αφρική, Ναμίμπια, Ζιμπάμπουε και Ζάμπια. Οι χώρες αυτές έχουν το πλεονέκτημα να διαθέτουν ένα πληθυσμό από 7.000, περίπου, άγρια πουλιά στρουθοκαμήλου που αποτελούν το πρωτογενές γενετικό υλικό για την παραγωγή των πτηνών τα οποία χρησιμοποιούνται στις εκτροφές. Η εξαγωγή πτηνών από την Αφρική αφορούσε όλα τα υποείδη που βρέθηκαν εκεί   (Blue neck, Red neck, African black ). Το απόθεμα που εξάχθηκέ αφορούσε προφανώς τα λιγότερο παραγωγικά πτηνά, τουλάχιστον μέχρι τότε που οι αγοραστές απόκτησαν κάποια ικανότητα να ξεχωρίζουν την ποιότητα του αναπαραγωγικού υλικού.

Στη Νότιο Αφρική η εκτροφή στρουθοκαμήλου αναπτύχθηκε τόσο πολύ που αποτελεί τον δεύτερο σε σημασία κλάδο της ζωϊκής παραγωγής, μετά την βοοτροφία. Σήμερα διαθέτει 500 περίπου επιχειρήσεις, που παράγουν ετησίως 400.000 πουλιά, συνολικά, και κατέχει σχεδόν μονοπωλιακή θέση στην αγορά. Οι επιχειρήσεις αυτές διαθέτουν σύγχρονο σφαγιοτεχνικό εξοπλισμό καθώς και την απαραίτητη υποδομή για την επεξεργασία των λοιπών προϊόντων (δέρμα, φτερά) και παραπροϊόντων της στρουθοκαμήλου.

Εδώ και μερικά χρόνια, άρχισαν να δημιουργούνται μονάδες εκτροφής στην Ευρώπη και συγκεκριμένα στο Βέλγιο, Γερμανία, Ολλανδία Γαλλία, Αυστρία, Ουγγαρία, Ισπανία, Μ. Βρετανία και σε όλες τις Σκανδιναβικές χώρες. Στις χώρες αυτές η κατανάλωση του κρέατος στρουθοκαμήλου έχει αρχίσει να γίνεται αρκετά δημοφιλής και η σημερινή παραγωγή καλύπτει μέρος της υπάρχουσας ζήτησης η οποία σε σημαντικό βαθμό καλύπτεται με κρέας που εισάγεται σε χαμηλές τιμές από τρίτες χώρες.

Κατωτέρω γίνεται σύντομη αναφορά στην κατάσταση που επικρατεί στην εκτροφή της στρουθοκαμήλου σε ορισμένες  παραγωγούς χώρες, για τις οποίες υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία.

Στη Νότια Αφρική το δέρμα αντιπροσωπεύει το 80-90 % της αξίας του σφαγίου ενώ το κρέας το υπόλοιπο. Ετσι το κρέας, θεωρούμενο ως δευτερεύον προϊόν, αποτελεί αντικείμενο προς άμεση ρευστοποίηση, κάτι που γίνεται στις αγορές της Ευρώπης, της Ασίας και αλλού, σε πολύ χαμηλές τιμές, γεγονός που έχει ως συνέπεια τη συμπίεση των τιμών του κρέατος στρουθοκαμήλου που παράγεται στις χώρες αυτές.

Υπολογίζεται ότι το 1997 εσφάγησαν στη Νότια Αφρική πάνω από 400.000 πτηνά, παράγοντας αντίστοιχο αριθμό δερμάτων και 9.000-10.000 τόνους κρέατος. Τα μεγέθη αυτά αναμένεται να μειωθούν δραστικά κατά τα επόμενα χρόνια  λόγω της κρίσης στις αγορές της Ασίας, γεγονός που είχε ως συνέπεια την έξοδο από τον κλάδο τουλάχιστον του ενός τετάρτου των παραγωγών της Νότιας Αφρικής.

Στις Η.Π.Α. κατά το 1997 εσφάγησαν 100.000 πτηνά και έδωσαν μία παραγωγή κρέατος της τάξεως των 2.000 τόνων, περίπου. Σήμερα υπάρχει μεγάλη ανησυχία, μεταξύ των παραγωγών για τις τιμές του κρέατος και την κρίση στην αγορά. Ο αριθμός των πτηνών προς σφαγή το 1998 ήταν αισθητά μειωμένος σε σχέση με το 1997.

Ο άλλος μεγάλος παραγωγός, το Ισραήλ, σφάζει 12.000 περίπου πτηνά το χρόνο, εκτρέφει δε τη στρουθοκάμηλο κυρίως για το δέρμα της αφού, για θρησκευτικούς λόγους, δεν καταναλώνει το κρέας της. Τα επίπεδα γονιμότητας που επιτυγχάνονται είναι ακόμη χαμηλα και η ελλιπής διατροφή έχει ως αποτέλεσμα την μέτρια ποιότητα κρέατος.

Στη Μεγάλη Βρετανία υπάρχουν 180 εκτροφές, που αποτελούν μέλη κλαδικού συνδέσμου, πιστεύται όμως πως είναι περισσότερες. Ο αριθμός των θηλυκών αναπαραγωγής ανέρχεται στα 2.000 περίπου. Υπάρχει ένα μεγάλο σφαγείο που έχει τις προδιαγραφές για να κάνει εξαγωγές σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης και αλλού και 21 μικρά σφαγεία που μπορούν να πωλούν κρέας μόνο εντός της χώρας.

Εκτιμάται ότι η Αγορά της Ευρώπης θα μπορούσε να απορροφήσει τουλάχιστον 8.000 τόνους κρέατος περίπου, γεγονός που θα απαιτούσε ένα αριθμό 270.000 πτηνών προς σφαγή ετησίως. Μεγάλο μέρος της ζήτησης καλύπτεται με κρέας που εισάγεται από τρίτες χώρες, κυρίως Νότιο Αφρική και Ισραήλ. Οι χώρες αυτές έχοντας συνάψει διμερείς συμφωνίες με ορισμένα κράτη-μέλη της Ε.Ε. μπορούν και εξάγουν σ’ αυτά, νομίμως, κατά παρέκκλιση των κοινοτικών οδηγιών που διέπουν τις σχετικές εμπορικές πράξεις στον τομέα του κρέατος. Το Βέλγιο π.χ. έχει τέτοιες συμφωνίες με τη Νότια Αφρική, η Γαλλία με το Ισραήλ κλπ. Το γεγονός αυτό επιτρέπει τη νόμιμη εισαγωγή στην Ευρώπη και εν συνεχεία την παράνομη διακίνηση από τις χώρες αυτές, με αλλοίωση των στοιχείων της χώρας προέλευσης, σε άλλα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Αυτό αποβαίνει εις βάρος των κοινοτικών παραγωγών κρέατος στρουθοκαμήλου, λόγω του αθέμιτου ανταγωνισμού, αφού το κρέας από τις προαναφερθείσες τρίτες χώρες εισάγεται σε πολύ χαμηλές τιμές. Αυτό συμβαίνει γιατί εκεί το κρέας αποτελεί δευτερεύον προϊόν, αφού η εκτροφή γίνεται για το δέρμα, και αντιπροσωπεύει μόλις το 20% της αξίας των τελικών προϊόντων, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στην Ευρώπη είναι 50% περίπου.

Η στρουθοκάμηλος εκτρέφεται σήμερα σ’ όλο τον  κόσμο, η έλλειψη όμως υποδομής, που χαρακτηρίζει τον κλάδο αυτό της ζωϊκής παραγωγής σε όλα τα επίπεδα, καθιστά αδύνατη την ακριβή εκτίμηση των δεδομένων της αγοράς. Εκτιμάται ότι η συνολική παραγωγή κρέατος παγκοσμίως ανέρχεται στους 15.000 τόνους που προέρχονται από την σφαγή 500.000 περίπου πτηνών. Παρακάτω παρατίθενται ο αριθμός των πτηνών που εσφάγησαν σε διάφορα μέρη του κόσμου, κατά την περίοδο 1995-96, βασισμένα στα περιορισμένα στοιχεία που ήταν διαθέσιμα κατά το έτος 1996 (Πίνακας 1)

Πίνακας 1

Εκτίμηση αριθμού πτηνών που εσφάγησαν παγκοσμίως  1995-96

Χώρα ή Ηπειρος	1995	1996
Ευρώπη	---	4.000
Αυστραλία	40	653
Καναδάς	1.100	3.200
ΗΠΑ	15.000	25.000
Ισραήλ	6.000	13.000
Ναμίμπια	8.000	17.500
Ζιμπάμπουε	8.064	9.393
Νότια Αφρική	175.081	273.607
ΣΥΝΟΛΟ	213.285	346.353

(Department of Agriculture, Oudtshoorn, R.S.A., 1996)

Λόγω της μεγάλης αύξησης της παραγωγής στη Νότια Αφρική, μετά το 1993, σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση στην Ασία και την εξ αυτής μείωση στη ζήτηση του δέρματος, υπάρχει επί του παρόντος πλεονάζουσα προσφορά στην αγορά δερμάτων στρουθοκαμήλου. Παρ’ όλα αυτά τα καλής ποιότητας δέρματα εξακολουθούν να απολαμβάνουν καλές τιμές (1998, 1 τ.μ. κατεργασμένου δέρματος άξιζε 30.000-45.000 δρχ.). Με τις τιμές του κρέατος συμπιεσμένες στην Ευρωπαϊκή αγορά, λόγω της εισαγωγής από τρίτες χώρες, και την κρίση στην Ασιατική οικονομία να συνεχίζεται, οι προοπτικές για τους Ευρωπαίους παραγωγούς, να διευρύνουν την αγορά τους, δεν φαίνονται να είναι ενθαρρυντικές.

Η στρουθοκάμηλος ταξινομείται στο Ζωϊκό Βασίλειο ως εξής:

• Ομοταξία        : Πτηνών
• Τάξη              : Στρουθοκαμηλομόρφων (ή Στρουθιομόρφων)
                          (Πτηνά  που δεν πετούν, αλλά περπατούν ή τρέχουν)
• Οικογένεια     : Στρουθοκαμηλίδων (ή Στρουθιονίδαι)
• Γένος             : Στρούθιο (Struthio)
• Είδος             : Στρουθοκάμηλος (Struthio camelus)

Η κατοικίδια στρουθοκάμηλος ή Struthio camelus var. domesticus, γενετικώς αποτελεί ένα υποείδος - υβρίδιο. Το βασικό γενετικό υλικό αποτελείται από στρουθοκαμήλους της νότιας Αφρικής που αιχμαλωτίσθηκαν. Από τη δεκαετία του 1870 έως την δεκαετία του 1900, αρκετά φορτία από βορειοαφρικανικές και συριακές στρουθοκαμήλους μεταφέρθηκαν στη Νότια Αφρική και επιλεκτικά διασταυρώθηκαν με το τοπικό γενετικό υλικό που διατηρείτο στις εκτροφές. Ο πληθυσμός της κατοικίδιας στρουθοκαμήλου, που κατά την περίοδο εκείνη ανερχόταν στο 1.000.000 πουλιά περίπου, περιορίσθηκε ως το 1930 στα 32.500 περίπου άτομα. Μόνο τα πουλιά που διέθεταν άριστο πτέρωμα διατηρήθηκαν για να παίξουν τον ρόλο του βασικού γενετικού υλικού για την παραγωγή των κατοικίδιων στρουθοκαμήλων που υπάρχουν σήμερα. Σε ότι αφορά το χρώμα του λαιμού,  διατηρεί την εμφάνιση του βασικού υποείδους  (στρουθοκάμηλος Νότιας Αφρικής) δηλαδή την μπλε απόχρωση (blue neck). Συγκρινόμενη με τα άγρια υποείδη, είναι γενικώς μικρότερη, με αναλογικά πιο κοντά πόδια και λιγότερο μακρύ λαιμό, συχνά δε μικρότερο ράμφος. Το διακριτικό χαρακτηριστικό γνώρισμα, εν τούτοις, είναι η ποιότητα των φτερών. Τα επί μέρους “άγανα” είναι μεγαλύτερα από  εκείνα των αγρίων στρουθοκαμήλων (γύρω στα 4 εκατοστά, περίπου, σε ορισμένα αρσενικά), οι δε άκρες τους είναι  στρογγυλεμένες παρά μυτερές. Επίσης τα θηλυκά της κατοικίδιας στρουθοκαμήλου έχουν μεγαλύτερη αναλογία λευκού φτερώματος από τα αντίστοιχα άγρια.

Η κατοικίδια στρουθοκάμηλος έχει καλή αποδοτικότητα, γενικώς όμως αυτό το χαρακτηριστικό συνδέεται με την ατομικότητα. Υπάρχουν άτομα εντός του ίδιου υποείδους με καλές αποδόσεις και άλλα με μικρές. Ατομα με καλή αποδοτικότητα δεν είναι δυνατόν να διαλεχθούν εκ των προτέρων. Μόνο ο χρόνος μπορεί να δείξει ποιά είναι αυτά.

Μετά την Blue neck αναφέρεται από πλευράς σπουδαιότητας η Red neck με μικρή όμως ιστορία  εξημέρωσης. Η φυλή African black δημιουργήθηκε από τους εκτροφείς της Νότιας Αφρικής και χαρακτηρίζεται από την εξαιρετική ποιότητα των φτερών της. Ολα τα είδη διασταυρώσεων έλαβαν χώρα μεταξύ των φυλών αυτών δημιουργώντας έτσι μια μεγάλη ποικιλία γενετικού υλικού. Η προσπάθεια για την δημιουργία του ιδανικού τύπου, για παραγωγή κρέατος/δέρματος, μόλις ξεκίνησε και εκτιμάται ότι ακόμη και στη Νότια Αφρική, με την  έρευνα που γίνεται τώρα, θα περάσουν τουλάχιστον δέκα χρόνια για να έχουμε κάποιο θετικό αποτέλεσμα. Και αυτό είναι φυσικό αφού η μεγάλη διάρκεια της παραγωγικής ζωής του πτηνού αυτού δεν επιτρέπει την εξαγωγή συμπερασμάτων σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Η στρουθοκάμηλος είναι γηγενής της νότιας Αφρικής και είναι το μεγαλύτερο πτηνό στον πλανήτη σήμερα. Η ομάδα της στρουθοκαμήλου περιλαμβάνει ένα παρόμοιο πτηνό το εμιού (emu) της Αυστραλίας. Το μεγάλο μέγεθος του σώματός τους, σε συνδυασμό με τις σχετικά μικρές φτερούγες, τα καθιστά ανίκανα να πετάξουν. Σε ελεύθερη διαβίωση συνήθως απαντάται σε περιοχές με αραιές δενδροφυτεύσεις και βοσκοτόπια, είναι δε ικανή να επιβιώσει και σε περιοχές με πολύ πτωχή βλάστηση.

Η στρουθοκάμηλος ζει στην άγρια κατάσταση κατ’ άλλους μεν μελετητές από 20 έως 30 χρόνια, κατ’ άλλους δε από 70 έως 80 χρόνια. Στην περιορισμένη (περιφραγμένη) κατάσταση ζει από 70 έως 80 χρόνια.

Οι στρουθοκάμηλοι έχουν ύψος που κυμαίνεται, κατά τη φάση της ηλικίας της γενετησιακής ωριμότητάς τους, για τις μεν αρσενικές (3 ετών) από 1,80 έως 2,70 μέτρα, για τις δε θηλυκές (2,5 ετών) από 1,70 έως 2 μέτρα. Το βάρος τους, στην ηλικία αυτή, ξεπερνάει κατά πολύ τα 100 κιλά, μπορεί δε να φθάσει και μέχρι τα 200 κιλά, με τα θηλυκά να υπολείπονται ελαφρώς των αρσενικών.

Είναι το μόνο πτηνό που έχει δύο δάκτυλα σε κάθε πόδι, αυτά δε είναι καλά προσαρμοσμένα για το τρέξιμο. Τα εσωτερικά δάκτυλα  είναι πολύ πιο αναπτυγμένα. από τα εξωτερικά Ενα άλλο χαρακτηριστικό είναι ότι διαθέτει οξύτατη όραση. Μπορεί και διακρίνει, με ελεύθερο οπτικό πεδίο, αντικείμενα ακόμη και σε απόσταση 12 χιλιομέτρων.

Οι στρουθοκάμηλοι έχουν αρκετούς διάφορους χρωματισμούς, ο καθένας δε από αυτούς αντιπροσωπεύει ένα υποείδος. Τα νεαρά πουλιά έχουν χρώμα καφέ-γκρίζο. Τα ώριμα θηλυκά διατηρούν αυτό το χρώμα ενώ τα αντίστοιχα αρσενικά αποκτούν ένα λαμπρό μαυρόασπρο φτέρωμα το οποίο γίνεται ακόμα λαμπρότερο κατά την περίοδο του ζευγαρώματος.

Στους νεοσσούς η ομοιότητα μεταξύ θηλυκών και αρσενικών είναι πολύ μεγάλη και ο μόνος τρόπος να τους ξεχωρίσουμε είναι η εξέταση των γεννητικών τους οργάνων, κάτι που δεν είναι τόσο εύκολο πριν αυτοί φθάσουν στην ηλικία των 6-7 μηνών. Σ’ αυτή την ηλικία τα γεννητικά του όργανα ξεχωρίζουν εύκολα, ενώ σε μεταγενέστερη τα αρσενικά διακρίνονται εύκολα από τον τρόπο ούρησης και αφόδευσης. Είναι ενδιαφέρον να επισημάνουμε ότι, σε αντίθεση με ότι συμβαίνει με τα άλλα πτηνά, το αρσενικό διαθέτει πέος και η ούρηση είναι διαφορετική ενέργεια από την αφόδευση,  και η μία γίνεται χρονικά σχεδόν αμέσως μετά την άλλη. Πλήρης και εύκολη διάκριση των δύο φύλων γίνεται όταν τα πουλιά φθάσουν σε ηλικία δύο ετών περίπου. Τα φτερά της ουράς των αρσενικών είναι λευκά ή καφέ με κιτρινωπή απόχρωση. Τα αντίστοιχα των θηλυκών είναι διάστικτα με ανοικτές ή σκούρες βούλες γκρι χρώματος.

Οι στρουθοκάμηλοι πτερορροούν μία φορά το χρόνο και τα φτερά τους χρησιμοποιούνται για την κατασκευή ξεσκονίστρων επίπλων κ.α. που αναφέρονται στο κεφάλαιο για τα προϊόντα. Τα φτερά τους, εκτός από τις βιολογικές τους ανάγκες, εξυπηρετούν και άλλους σκοπούς, όπως την προστασία των νεοσσών, την δήλωση υποταγής στις μεταξύ τους σχέσεις, στην εκδήλωση ερωτοτροπιών κλπ.

Η κανονική θερμοκρασία του σώματος των στρουθοκαμήλων κυμαίνεται από 39,5 ° C έως 40° C, μπορούν δε να ζούν από τις τροπικές έως τις πολύ ψυχρές ζώνες. Αντέχει σε υψηλές θερμοκρασίες μέχρι και 56⁰ C,  χωρίς να παρουσιάζει κανένα σύμπτωμα θερμοπληξίας, και σε πολύ χαμηλές μέχρι και -10⁰ C. Σε περιόδους καύσωνα αερίζονται ανεμίζοντας τις φτερούγες τους.

Η στάση που παίρνει η στρουθοκάμηλος προειδοποιεί τους γύρω της για τις διαθέσεις της. Οταν γίνεται επιθετική σηκώνει ψηλά το λαιμό της , το στήθος της, και ανοίγει τα φτερά της. Οταν είναι υποταγμένη έχει χαμηλωμένο το λαιμό, τα φτερά και την ουρά της.

Κύρια μέσα άμυνας των στρουθοκαμήλων είναι το τρέξιμο και το λάκτισμα. Τρέχουν με ταχύτητα που μπορεί να φθάνει, κατά μέσο όρο, τα 40 χιλιόμετρα την ώρα και μέγιστο όριο τα 70 χιλιόμετρα, ενώ το καλύτερο όπλο τους είναι το λάκτισμα. Μπορούν να λακτίζουν (κλωτσούν) με πολύ μεγάλη δύναμη και ακρίβεια. Επίσης τσιμπούν και δαγκώνουν. Οι στρουθοκάμηλοι συνήθως λακτίζουν προς τα μπρος και πλαγίως, αλλά σπάνια προς τα πίσω, γι’ αυτό και το πιάσιμο των πτηνών πρέπει να γίνεται πάντοτε από πίσω.

Η στρουθοκάμηλος είναι αποκλειστικά ημερήσιο ζώο. Στέκεται όρθιο καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας με εξαίρεση τις στιγμές που πλένεται, ξεκουράζεται ή επωάζει τα αυγά. Οταν αρχίζει να νυχτώνει κάθονται κάτω και δεν μετακινούνται μέχρι το ξημέρωμα, εκτός και εάν ενοχληθούν. Κατά τις βραδινές ώρες τα πουλιά πιάνονται ευκολότερα.

Τα περισσότερα από τα πτηνά αναπαραγωγής, που εξήχθησαν από την Αφρική, δεν είχαν μακρά ιστορία προσαρμογής σε συνθήκες διαβίωσης υπό περιορισμό. Με δεδομένη τη γνώση ότι η στρουθοκάμηλος είναι πολύ ευαίσθητηστο στρές, η σωστή μεταχείρισή της , υπό τα διάφορα συστήματα εκτροφής, αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την ελαχιστοποίησή του. Σημειωτέον ότι το στρες ευθύνεται για τα περισσότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι εκτροφείς στρουθοκαμήλου, συμπεριλαμβανομένης της μειωμένης απόδοσης κατά την αναπαραγωγή και της αυξημένης  θνησιμότητας κατά το στάδιο της ανάπτυξης των νεοσσών.

Με αρκετές μεθόδους μπορεί να αρχίσει μια εκτροφή στρουθοκαμήλου, καθεμιά δε από αυτές έχει μειονεκτήματα και πλεονεκτήματα.

Μία φυσική προσέγγιση θα ήταν να ξεκινήσει κανείς μία εκτροφή αγοράζοντας αυγά εκκόλαψης ή έτοιμους νεοσσούς. Επειδή όμως σήμερα η τρέχουσα τιμή ενός αυγού εκκόλαψης ή ενός νεοσσού είναι υψηλή, αυτή η μέθοδος θεωρείται δαπανηρή και επί πλέον έχει το μειονέκτημα της υψηλής θνησιμότητας των νεοσσών και της χαμηλής εκκολαπτικότητας των αυγών, ενώ απαιτεί  ειδικές γνώσεις. Οι νεοσσοί απαιτούν συσκευές  θέρμανσης (θερμομητέρες), επειδή δεν μπορούν από μόνοι τους να ρυθμίσουν τη θερμοκρασία του σώματός τoυς, η δε εκκολαπτικότητα των αυγών δεν είναι εξασφαλισμένη και υπάρχει επί πλέον  η πιθανότητα πολλοί νεοσσοί να είναι του ενός φύλου. Επιπροσθέτως οι νεοσσοί φθάνουν σε ηλικία αναπαραγωγής (ωοτοκία) μετά από δύο έως τρία χρόνια. 

Οι τρέχουσες τιμές για ένα σεξαρισμένο (χωρισμένο κατά φύλο) ζεύγος νεοσσών ηλικίας 3 έως 6 μηνών είναι επίσης υψηλές. Σε αυτή την ηλικία είναι δυνατή η εκτίμηση του μεγέθους και του σχηματισμού του σώματος των νεοσσών, επειδή δε είναι γνωστό το φύλο των νεοσσών το κόστος αγοράς τους είναι μικρότερο από εκείνο των ενηλίκων. Όμως η περίπτωση αυτή έχει τον κίνδυνο της υψηλής θνησιμότητας που παρατηρείται έως την ηλικία των 6 μηνών. Επίσης οι νεοσσοί θέλουν 2 έως 3 χρόνια για να αρχίσουν την αναπαραγωγή (ωοτοκία), όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως.

Οι νεοσσοί ηλικίας κάτω των 20 μηνών, δηλαδή προ της περιόδου αναπαραγωγής, έχουν πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα παρόμοια με εκείνα που έχουν οι νεοσσοί ηλικίας ενός χρόνου, όμως αυτοί βρίσκονται πλησιέστερα στην έναρξη της αναπαραγωγής. Επίσης δεν είναι ακόμη δυνατή η διάκριση του φύλου.

Η πλέον πρόσφορη (αλλά και δαπανηρή) μέθοδος για την έναρξη μιας εκτροφής στρουθοκαμήλου είναι η αγορά ενηλίκων πτηνών. Βέβαια οι τρέχουσες τιμές για ένα ζεύγος στρουθοκαμήλων που βρίσκεται σε ηλικία αναπαραγωγής είναι αρκετά υψηλές, όμως η ικανότητά του για αναπαραγωγή είναι πλέον γνωστή και δεν υπάρχει η ανάγκη αναμονής για την διαπίστωσή της.

Η στρουθοκάμηλος φθάνει στη γενετησιακή ωριμότητα στην ηλικία των 2 έως 3 χρόνων. Η θηλυκή τείνει να ωριμάζει λίγο νωρίτερα, κατά 6 μήνες, από την αρσενική, τα δε διάφορα υποείδη μπορεί να ωριμάζουν σε διαφορετικές ηλικίες. Η αρσενική στρουθοκάμηλος είναι πολυγαμική και μπορεί να ζευγαρώνει με περισσότερες θηλυκές.

Οι στρουθοκάμηλοι ζευγαρώνουν μόνον κατά τη διάρκεια συγκεκριμένης περιόδου του χρόνου. Στό βόρειο ημισφαίριο η περίοδος αυτή αρχίζει συνήθως τον Μάρτιο και τελειώνει τον Σεπτέμβριο - Οκτώβριο.

Η παραγωγή γονίμων αυγών εξαρτάται από το κατά πόσο το θηλυκό δείχνει επαρκές ενδιαφέρον προς τον σύντροφό του ώστε να διεγερθεί η ανάπτυξη των ωαρίων από τη μια μεριά και να επιτρέψει το ζευγάρωμα, από την άλλη.

Η περίοδος ζευγαρώματος αναγγέλλεται από την ερωτοτροπία των στρουθοκαμήλων σαν μια περίπλοκη σειρά επιδείξεων, χορού, φωνητικών συνεννοήσεων, και συγχρονισμένη συμπεριφορά. Ένα παράδειγμα είναι η επιδεικτική συμπεριφορά της θηλυκής προς  την αρσενική στρουθοκάμηλο, που περιλαμβάνει υποκλίσεις και παρόμοιες εκδηλώσεις. Η ερωτοτροπία των στρουθοκαμήλων εκδηλώνεται εκ μέρους και των δύο φύλων: Τα πρώτα σημάδια ερωτοτροπιών τα δίνει το αρσενικό που κάθεται κάτω, κουνάει τα φτερά του και κτυπά το κεφάλι του στο πίσω μέρος του σώματός του εναλλάξ, δεξιά - αριστερά, παράγοντας ταυτοχρόνως ένα υπόκωφο ήχο. Το ζευγάρωμα γίνεται μόνο μία φορά την ημέρα.

Δύο μήνες πριν την έναρξη της περιόδου ζευγαρώματος τα πτηνά χωρίζονται κατά ζεύγη. Ομάδες, επίσης, από ένα αρσενικό και δύο θηλυκά αποδίδουν και αναπαράγουν (ωοτοκούν) εξ ίσου ικανοποιητικά.

Η περίοδος ωοτοκίας των στρουθοκαμήλων αρχίζει νωρίς την άνοιξη (Μάρτιο - Απρίλιο) και συνεχίζεται για 5 έως 6 μήνες, εξαρτάται δε από την καλή διατροφή και τον καλό καιρό. Η θηλυκή λίγο μετά το ζευγάρωμα αρχίζει την ωοτοκία  και γεννά μέρα παρά μέρα αφού για την πλήρη ανάπτυξη ενός αυγού απαιτούνται 48 ώρες. Η ωοτοκία συνεχίζεται για 2 έως 3 εβδομάδες, συνεχόμενες, και μετά  διακόπτεται για άλλες τόσες, περίπου.. Μετάξαναρχίζει νέος κύκλος ωοτοκίας. Στην περίοδο αναπαραγωγής το θηλυκό μπορεί να συμπληρώνει μέχρι 4-5 κύκλους ωοτοκίας. Ο αριθμός των αυγών, που γεννάει μια στρουθοκάμηλος ανά έτος, κυμαίνεται συνεπώς από 30 έως 40αυγά. Εχει αναφερθεί και μεγαλύτερος αριθμός αυγών (50-80), στην πράξη όμως αυτό είναι μάλλον ανέφικτο Ομοίως λέγεται ότι η εξημερωμένη στρουθοκάμηλος αναπαράγει (ωοτοκεί) έως την ηλικία των 50 χρόνων, θα πρέπει όμως κανείς να υπολογίζει σε μικρότερη περίοδο, πραγματικά αποδοτικής, παραγωγική ζωή για τα θηλυκά αναπαραγωγής (15-20 χρόνια περίπου)

Η αρσενική φτιάχνει ρηχή φωλιά μέσα στο έδαφος όπου τα θηλυκά της ομάδας αποθέτουν τα αυγά τους Και τα δύο φύλα κάθονται στη φωλιά και επωάζουν. Η θηλυκή, η οποία χρωματικά είναι περισσότερο καμουφλαρισμένη, επωάζει τα αυγά κατά την διάρκεια της ημέρας, ενώ τη φροντίδα αυτή κατά την διάρκεια της νύχτας την αναλαμβάνει η αρσενική. Η αρσενική μπορεί να είναι επιθετική κατά την περίοδο της αναπαραγωγής Μια στρουθοκάμηλος μπορεί να επωάσει έως και 20 αυγά, αλλά ο πλέον συνηθισμένος αριθμός είναι τα 10-15.. Τα αυγά πρέπει να απομακρύνονται το ταχύτερο δυνατόν (τουλάχιστον δύο φορές ημερησίως) δεδομένου ότι αν αφεθούν στον χώρο εκτροφής, η θηλυκή αρχίζει αμέσως την επώαση με αποτέλεσμα τη διακοπή της ωοτοκίας μέχρις ότου οι εκκολαπτόμενοι νεοσσοί φθάσουν την ηλικία των 4-5 εβδομάδων. Αυτό έχει σαν συνέπεια σημαντική οικονομική απώλεια. Ενας εξ ίσου σοβαρός λόγος για την απομάκρυνσή τους είναι η μεγάλη τους ευαισθησία στις μικροβιακές μολύνσεις, όταν είναι εκτιθεμένα στην ατμοσφαιρική υγρασία. Ακόμη και η δροσιά της νύχτας θεωρείται επιβλαβής. Η απομάκρυνση των αυγών γίνεται κατά τις νυχτερινές ώρες, όταν τα πτηνά είναι περισσότερο υπάκουα. Τα αυγά μπορούν να αποθηκεύονται για 7-10 ημέρες, πριν επωασθούν τεχνητά κατά παρτίδες, χωρίς αυτό να επηρεάζει την εκκολαπτικότητά τους.

Το αυγό της στρουθοκαμήλου είναι το μεγαλύτερο από όλα τα αυγά, το καθένα δε ζυγίζει κατά μέσο όρο 1,24 περίπου κιλά, ενώ μπορεί να φθάσει και μέχρι 1,9 κιλά. Είναι πορώδες και έχει χρώμα λευκό έως υποκίτρινο. Το μήκος του κυμαίνεται από 17-19 εκατ. και το πλάτος του από 14-15 εκατ.  Το περιεχόμενο ενός αυγού ισοδυναμεί σε βάρος με 20 περίπου αυγά της κότας.

Το μέλλον μιας μονάδας εκτροφής στρουθοκαμήλου εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την δυνατότητα της εκτροφής ικανοποιητικού αριθμού πτηνών τα οποία θα επιβιώνουν μέχρι την ηλικία σφαγής. Η τεχνητή επώαση παίζει σημαντικό ρόλο στην επίτευξη αυτού του στόχου.

Ο χρόνος επώασης των αυγών της στρουθοκαμήλου είναι 39 έως 59 ημέρες με μέσο όρο 42 ημέρες. Στις Η.Π.Α. υπάρχουν τουλάχιστον πέντε οίκοι (Buckeye, GQF, Humiclaire, Natureform, Pureflo), που διαθέτουν επωαστήρια και εκκολαπτήρια για τις στρουθοκαμήλους.

Τα αυγά πρέπει να συλλέγονται δύο φορές την ημέρα, να αποθηκεύονται με το φαρδύ άκρο προς τα επάνω, να ψυχραίνονται στη θερμοκρασία από 18 °C έως 21°C και να τοποθετούνται στο επωαστήριο μέσα σε 2 έως 4 ημέρες. Τα αυγά πρέπει να στρέφονται τρεις φορές τη μέρα πριν τοποθετηθούν στο επωαστήριο.

Μόνο καθαρά αυγά θα πρέπει να επωάζονται. Οταν αυτά είναι λερωμένα δεν θα πρέπει να σπογγίζονται με ύφασμα, γιατί αυτό μπορεί να πιέσει βακτήρια βαθιά μέσα στους πόρους του κελύφους τους, αυξάνοντας έτσι τη μόλυνση. Αν τα αυγά πρέπει να πλυθούν, χρησιμοποιείται νερό με απολυμαντικό κατάλληλο για αυγά στρουθοκαμήλου, όπως είναι οι ενώσεις αμμωνίου,  χλωρίνης, ιωδίου ή συνθετικής φαινόλης.

Η θερμοκρασία του νερού απολύμανσης πρέπει να είναι κατά 5° C υψηλότερη από εκείνη του αυγού, ώστε να δημιουργείται πίεση στο αυγό προς τα έξω, για την παρεμπόδιση της απορρόφησης των βακτηρίων από το αυγό. Το νερό πρέπει να αλλάζεται συχνά για την αποφυγή διασποράς βακτηρίων. Ακατάλληλο καθάρισμα είναι χειρότερο από το μη καθάρισμα.

Τα αυγά τοποθετούνται στους δίσκους του επωαστήρα και στρέφονται 90^ο μοίρες 4 έως 6 φορές τη μέρα, με τον αεροθάλαμο προς τα πάνω. Η αναστροφή των αυγών εμποδίζει την προσκόλληση του εμβρύου στις μεμβράνες του κελύφους, ιδιαίτερα κατά τα πρώτα στάδια της επώασης. Επίσης προλαμβάνει οποιαδήποτε προσκόλληση μεταξύ του κρόκου και του αλλαντοειδούς, κατά τα μετέπειτα στάδια της επώασης. Στη φυσική επώαση οι γεννήτορες γυρίζουν τα αυγά με το σώμα ή το ράμφος τους από ένστικτο.

Η θερμοκρασία επώασης κυμαίνεται από 36,4°C έως 36,9°C, αλλά η συνιστώμενη θερμοκρασία κυμαίνεται από 36,7°C έως 35,5°C, εκτός εάν αλλιώς ορίζεται από τον οίκο κατασκευής των επωαστήρων.

Η σχετική υγρασία, η οποία μεταβάλλεται από τη μια γεωγραφική περιοχή στην άλλη, είναι επίσης ένας πολύ σημαντικός παράγων κατά τη διάρκεια της επώασης και εκκόλαψης των αυγών. Η τεχνητή επώαση στοχεύει στη μείωση του βάρους των αυγών κατά 15%, περίπου, μέσω της απώλειας υγρασίας. Η σχετική υγρασία στο επωαστήριο θα πρέπει να διατηρείται μεταξύ 35% και 40% έως την 40η ημέρα, που μετά από αυτήν οι νεοσσοί αρχίζουν να ραγίζουν (σπάνε) το κέλυφος του αυγού. Μετά την 40ή ημέρα  (όταν δηλαδή θα έχει αρχίσει το ράγισμα του κελύφους των αυγών) η σχετική υγρασία θα πρέπει να διατηρείται μεταξύ 83% και 88%. Τα μεγάλα αυγά, καθώς και εκείνα με πολύ πορώδες κέλυφος, έχουν μικρότερη εκκολαπτικότητα και οι πεπειραμένοι παραγωγοί συχνά αποφεύγουν να τα τοποθετούν για επώαση.

Τα γόνιμα αυγά θα πρέπει να αρχίσουν να εκκολάπτονται την 42^η ημέρα. Οι νεοσσοί συνήθως εκκολάπτονται, χωρίς βοήθεια, εντός 12 ωρών μετά το ράγισμα (σπάσιμο) του κελύφους των πρώτων αυγών από τους νεοσσούς και οι νεοσσοί αρχίζουν να τιτιβίζουν.

Η ωοσκόπηση των αυγών συνήθως γίνεται κάθε εβδομάδα για να βρεθούν και απομακρυνθούν τα άγονα ή νεκρά αυγά. Αυτό γίνεται πριν τα αυγά μεταφερθούν στο εκκολαπτήριο. Τα αυγά μεταφέρονται στο εκκολαπτήριο 24 έως 48 ώρες πριν από την εκκόλαψη.

Η θερμοκρασία εκκόλαψης είναι συνήθως 0,5° C έως 1° C χαμηλότερη από εκείνη της επώασης, ήτοι από 35°C έως 36°C .

Η εκκολαπτικότητα των αυγών της στρουθοκαμήλου είναι γύρω στο 70% των αυγών που τοποθετήθηκαν στο εκκολαπτήριο και όχι των αρχικών αυγών που τοποθετήθηκαν στο επωαστήριο, όπως συνήθως χρησιμοποιείται  ο όρος αυτός.

Οι νεοσσοί μετά την εκκόλαψή τους αφήνονται στο εκκολαπτήριο (υπό θερμοκρασία 32°C έως 35°C) για 3 έως 4 ώρες για να στεγνώσουν και μετά μεταφέρονται στο αναθρεπτήριο περιοριζόμενοι σε περιφραγμένο (με χαρτόνι ή άλλο παρόμοιο υλικό) κυκλικό χώρο.

Οι νεοσσοί αυτοί δεν μπορούν μόνοι τους να ρυθμίσουν τη θερμοκρασία του σώματός τους και θα πρέπει να έχουν μια πηγή θερμότητας (θερμομητέρα). Η θερμοκρασία κάτω από τη θερμομητέρα, που πρέπει να έχουν οι νεοσσοί αμέσως μετά την εκκόλαψή τους και τη μεταφορά τους στο αναθρεπτήριο, κυμαίνεται από 32,2°C έως 35°C. και μειώνεται κατά 3°C κάθε δύο εβδομάδες. Η θερμομητέρα απομακρύνεται την 16^η έως 24^η εβδομάδα.

Η θερμομητέρα θα πρέπει να είναι αρκετά μεγάλη, για όλους τους νεοσσούς, ώστε αυτοί να μπορούν να περιφέρονται. Επίσης ο περιφραγμένος χώρος θα πρέπει  να είναι αρκετά μεγάλος, ώστε οι νεοσσοί να μπορούν να απομακρύνονται από τη θερμομητέρα όταν υπερθερμανθούν. Αυτός ο χώρος πρέπει να καλύπτεται με στρωμνή και ποτέ με εφημερίδες.

Υπό τις συνθήκες της τεχνητής επώασης, ένας σημαντικός παράγων πρόκλησης στρες στους νεοσσούς είναι η αίσθηση της εγκατάλειψής τους από τους φυσικούς γεννήτορες. Θα πρέπει λοιπόν η φροντίδα και η καθοδήγηση που, υπό φυσικές συνθήκες, θα δίνονταν σ’ αυτούς από τους γεννήτορές τους, να παρέχονται από το άτομο που θα τους περιποιείται και του οποίου η εικόνα, εφόσον η συμπεριφορά του είναι η πρέπουσα, αποτυπώνεται στο μυαλό τους ως υποκατάστατο της μητρικής παρουσίας. Αυτό προϋποθέτει τη διαρκή ανθρώπινη παρουσία και την αφιέρωση σημαντικού χρόνου στην καθοδήγηση των νεοσσών περί της διαδικασίας διατροφής, άσκησης  κλπ. Η ανθρώπινη παρουσία και φροντίδα τους παρέχει ένα αίσθημα ασφάλειας, γεγονός που αποβαίνει χρήσιμο μακροχρονίως, σε ότι αφορά την ικανότητά τους να έρχονται σε επαφή με άλλα άτομα του είδους τους, κατά τη φάση της γενετήσιας ωριμότητας. Ολα αυτά σημαίνουν ότι η εκτροφή της στρουθοκαμήλου απαιτεί μεγάλη δέσμευση και ενθουσιασμό από εκείνους που θα αναλάβουν τη φροντίδα των νεοσσών.

Σύμφωνα με πεπειραμένους εκτροφείς οι περισσότερες απώλειες νεοσσών, μετά την εκκόλαψη, οφείλονται στις εξής αιτίες:

• Στην ασιτία λόγω φραγής του προλόβου που θεωρείται ότι σχετίζεται με το στρες και την έλλειψη της καθοδήγησης των γεννητόρων τους.
• Στον προσβεβλημένο από μικρόβια λεκιθικό ασκό, λόγω ελλιπών συνθηκών υγιεινής.
• Σε δυσπλασίες των νεοσσών που οφείλονται είτε σε γενετικούς παράγοντες, είτε σε διατροφικούς λόγους

Νεοσσοί που δεν είναι απολύτως υγιείς είναι ασύμφοροι για παραπέρα διατήρηση και ανάπτυξη. Ενας άλλος παράγων που αυξάνει τη θνησιμότητα, λόγω ασιτίας, είναι η ελλιπής ρύθμιση της θερμοκρασίας στο χώρο που τοποθετούνται οι νεοσσοί αμέσως μετά την εκκόλαψη (αναθρεπτήριο). Σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες του περιβάλλοντος οι νεοσσοί παθαίνουν ανορεξία, ενώ σε πολύ χαμηλές συγκεντρώνονται κάτω από τη θερμομητέρα και αγνοούν την τροφή.

Το μεγαλύτερο μέρος των προβλημάτων οι νεοσσοί το αντιμετωπίζουν έως την ηλικία των τριών (3) μηνών, ενώ στην ηλικία των έξη (6) μηνώνέχουν ήδη αποκτήσει αρκετή ανθεκτικότητα, στις αντίξοες συνθήκες του περιβάλλοντος και στις ασθένειες.

Η άσκηση (βάδισμα, τρέξιμο) είναι πολύ σημαντικοί παράγοντες για τη ζωή των αναπτυσσομένων πτηνών της στρουθοκαμήλου. Από την ηλικία της  1-2 εβδομάδων οι νεοσσοί πρέπει να περνάνε πάνω από το μισό χρόνο τους περπατώντας στο προαύλιο και βόσκοντας. Η άσκηση διεγείρει την όρεξη, γεγονός που συμβάλλει στον καλό ρυθμό ανάπτυξης. Εως την ηλικία των οκτώ(8) εβδομάδων ένας βαθμός μετατρεψιμότητας της τροφής 2:1, είναι πιθανός. Εως την ηλικία των τριών (3) μηνών ένα νεαρό πτηνό πρέπει να ζυγίζει πάνω από 35 κιλά και θα χρειάζεται ως εκ τούτου περισσότερη άσκηση. Οι κλιματικές συνθήκες της νότιας Ευρώπης είναι σαφώς πιο ευνοϊκές από τις εκείνες της βόρειας όπου κατά τη χειμερινή περίοδο θα πρέπει να λαμβάνονται μέτρα για την προστασία των νεοσσών.

Οι μονάδες εκτροφής στρουθοκαμήλου θα πρέπει να ιδρύονται σε μέρη με πολύ καλά στραγγιζόμενο έδαφος  και του οποίου η επιφάνεια να είναι αρκετά επίπεδη ώστε να διασφαλίζεται η αποφυγή τραυματισμών από το σκόνταμα, κατά το τρέξιμο, ή το γλίστρημα κατά τις βροχερές ημέρες. Η βροχή δεν αποτελεί μεγάλο πρόβλημα για τα ενήλικα πτηνά, εκτός αν συνδυάζεται με δυνατό και ψυχρό αέρα. Οι νεοσσοί ηλικίας κάτω των τριών μηνών θα πρέπει να προστατεύονται.

Οι εγκαταστάσεις των στρουθοκαμήλων, έκτασης ανάλογης με τον αριθμό των πτηνών που εκτρέφονται είναι οι εξής:

• Ένας εστεγασμένος κλειστός χώρος, για την τοποθέτηση του επωαστηρίου και εκκολαπτηρίου, εφόσον γίνεται τεχνητή επώαση και εκκόλαψη.
• Ένας εστεγασμένος κλειστός χώρος, για την ανάπτυξη των νεοσσών με μια θερμομητέρα.
• Ένα υπόστεγο, ύψους αναλόγου με εκείνο των στρουθοκαμήλων, για την προστασία τους από το δυνατό αέρα, τη δυνατή βροχή, το χιόνι και το χιονόνερο. Αυτό είναι αναγκαίο και για την προστασία των ταϊστρών από τη βροχή και το χιόνι.
• Ένα προαύλιο με έκταση ενός έως δύο στρεμμάτων για κάθε ένα ζεύγος  (ή ομάδα τριών πτηνών, 2 θηλυκά και ένα αρσενικό) στρουθοκαμήλων. Το προαύλιο περιφράσσεται με ισχυρό συρματόπλεγμα ύψους, τουλάχιστον 1,55 μ.

Οι στρουθοκάμηλοι είναι ζώα που βόσκουν, συνεπώς υπάρχει η ανάγκη να καθαρισθεί το έδαφος που θα τα υποδεχθεί και να απομακρυνθούν τα τυχόν υπάρχοντα μεταλλικά αντικείμενα όπως μικρά κομμάτια από σύρμα, καρφιά, βίδες, νομίσματα, πλαστικά και μεταλλικά καπάκια από μπουκάλια  καθώς και σπασμένα μπουκάλια, ξερά κλαράκια, βελανίδια κλπ .Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στην απομάκρυνση μικρών μεταλλικών αντικειμένων που γυαλίζουν. Η δουλειά αυτή θα πρέπει να επαναλαμβάνεται κατά τακτά χρονικά διαστήματα .

Ενα ζευγάρι (αρσενικό + θηλυκό) ή μία τριάδα (2 θηλυκά + 1 αρσενικό) στρουθοκαμήλων παραγωγικής ηλικίας,  απαιτεί έδαφος έκτασης  τουλάχιστον 1,0 - 1,5 στρέμμα  περίπου (1.000 - 1.500 τ.μ.). Σε ίδιου μεγέθους έκταση μπορούν να βοσκήσουν περισσότερα του ενός ζευγάρια στρουθοκαμήλων όταν αυτά είναι νεαρής ηλικίας, προ δηλαδή του σταδίου της γενετησιακής τους ωριμότητας. Οι διαστάσεις πρέπει να είναι: πλάτος  15 μέτρα  Χ  μήκος 35 - 45 ή μέχρι 75 μέτρα. Το έδαφος πρέπει να στραγγίζει καλά, να μην έχει λάσπες και να μην έχει στάσιμα νερά που βοηθούν στην ανάπτυξη διαφόρων παρασίτων τα οποία μπορούν να μολύνουν τα πόδια των πτηνών.

Το έδαφος θα πρέπει να καλύπτεται από καλής ποιότητας χόρτο το οποίο μπορεί να κόβεται, στην περίπτωση των νεαρών πουλιών, σε ύψος 15 - 20 εκατοστών. Το τριφύλλι και η μηδική είναι οι καλύτερες λύσεις.. Επίσης μπορεί να χρησιμοποιηθεί, κατά περίπτωση, το σιτάρι, η σίκαλη, ο βίκος  και άλλα φυτά για την εδαφοκάλυψη. Καλό είναι να υπάρχουν δύο προαύλια για εναλλαγή. Συνιστάται επίσης η φύτευση λίγων δένδρων ή θάμνων για σκιά των στρουθοκαμήλων. Τα μικρά πουλιά θα πρέπει να αφήνονται για βόσκηση σταδιακά. Ξεκινούν με 15 λεπτά  την ημέρα επί μία εβδομάδα και ο χρόνος παραμονής τους στο γρασίδι αυξάνεται σταδιακά κατά 15 λεπτά την ημέρα κάθε επτά ημέρες μέχρις ότου αυτά είναι σε θέση να βόσκουν όλη την ώρα χωρίς πρόβλημα.

Με εξαίρεση τα πολύ κρύα κλίματα τα πουλιά δεν κάνουν πολύ χρήση των στεγάστρων. Σε περιοχές με πολύ μεγάλη υγρασία είναι ενδεδειγμένο το κούρνιασμα των πτηνών σε στεγνά στέγαστρα κατά τη διάρκεια της νύχτας. Η εξοικείωση με το κούρνιασμα μπορεί να εξασφαλισθεί με το τάϊσμα των πτηνών εντός των χώρων που καλύπτονται από τα στέγαστρα, γεγονός που τα κάνει να καταφεύγουν σ’ αυτά από συνήθεια. Η στρουθοκάμηλος είναι ένα ζώο που αρέσκεται στη “ρουτίνα” και είναι σημαντικό να δοθεί προσοχή, εκ μέρους του εκτροφέα, στην καθιέρωση ορισμένων επαναλαμβανόμενων ενεργειών (τάϊσμα, περιποίηση, άσκηση κλπ), τουλάχιστον για τις έξη πρώτες εβδομάδες της ζωής των πτηνών, τις οποίες στη συνέχεια αυτά θα ακολουθούν από συνήθεια. Οι στρουθοκάμηλοι πρέπει να στεγάζονται κατά τη διάρκεια των ψυχρών ημερών του χειμώνα, έχοντας φυσικά πρόσβαση σε προαύλιους χώρους για περπάτημα όσο το δυνατόν περισσότερο.

Επειδή τα πτηνά δεν έχουν ιδρωτοποιούς αδένες, θα πρέπει να λαμβάνεται μέριμνα για την ανακούφισή τους κατά την διάρκεια των πολύ ζεστών ημερών. Η ανάγκη αυτή εξυπηρετείται επίσης με τα στέγαστρα. Επί πλέον μπορεί να χρησιμοποιηθεί και τεχνητή βροχή, για το δρόσισμα των πτηνών, αυτό όμως δεν είναι αναγκαίο

Δεν υπάρχουν συγκεκριμένες προδιαγραφές για τις διαστάσεις των στεγάστρων. Αυτές εξαρτώνται από τους διαθέσιμους χώρους και μπορεί να ποικίλουν. Φυσικό είναι ότι θα πρέπει να έχουν εύλογο ύψος!

Το μέγεθος του χώρου που απαιτείται για τα αναπτυσσόμενα πουλιά εξαρτάται από την ηλικία τους. Οι νεοσσοί μεταφέρονται από το εκκολαπτήριο  στο αναθρεπτήριο, κατά την διάρκεια των δύο πρώτων ημερών που ακολουθούν την εκκόλαψη. Το αναθρεπτήριο είναι χωρισμένο σε κελιά διαστάσεων  3,5μ Χ 3,5μ.περίπου και κάθε χώρος μπορεί να δεχθεί 10 πουλιά. Αντίστοιχος  εξωτερικός χώρος  για  δέκα πουλιά  μπορεί να έχει διαστάσεις 12μ.Χ 12μ. με ένα στέγαστρο διαστάσεων 4,5μ. Χ  4,5μ στη μια πλευρά της περίφραξης. Δεκατέσσερα (14) πουλιά ηλικίας 3 - 6 μηνών χρειάζονται αυλή 12μ. Χ 24μ.  και μια υποδομή σκίασης.

Πτηνά ηλικίας μέχρι και ενός έτους μπορούν να εξυπηρετηθούν  πολλά μαζί σε μία μεγάλη έκταση, αλλά όταν φθάσουν στην ηλικία της αναπαραγωγής πρέπει να διαχωριστούν, σε ζεύγη ή τριάδες, όπως έχει προαναφερθεί, σε αυλές μεγαλυτέρων διαστάσεων. Τα προαύλια αυτά είναι απαραίτητο να είναι στενόμακρα για να μπορούν τα πτηνά να τρέχουν και να επιδεικνύονται κατά την διάρκεια του ζευγαρώματος.

Η περίφραξη του χώρου στον οποίο κινούνται και βόσκουν οι στρουθοκάμηλοι πρέπει να έχει ύψος 1,5 μ. περίπου. Μπορεί να αποτελείται από οριζόντια συρματόσχοινα, σε απόσταση 30 εκατοστών το ένα από το άλλο, τα οποία θα είναι στερεωμένα σε πασσάλους, στερεωμένους με τσιμέντο στο έδαφος και με απόσταση, μεταξύ τους, 2,0 έως 2,5 μέτρα. Είναι αυτονόητο ότι σε καμιά περίπτωση δεν χρησιμοποιούμε αγκαθωτό σύρμα ή άλλα υλικά που μπορεί να τραυματίσουν τα πουλιά  τα οποία πολλές φορές προσπίπτουν με φόρα στον φράχτη. Σχετικά με τα προαύλια μπορούμε να επισημάνουμε μερικά  σημεία ακόμη, και συγκεκριμένα:

1. Στις περιπτώσεις που η διαθέσιμη έκταση βρίσκεται σε περιοχή όπου συχνά πνέουν ισχυροί άνεμοι, η χρήση ανεμοφρακτών είναι πολύ χρήσιμη, αφού επιτρέπει στα πουλιά να καταφεύγουν στην προστασία τους και να αποφεύγεται έτσι το σπάσιμο των ποδιών τους ή του λαιμού τους.
2. Εξοδοι κινδύνου, όπως π.χ. πόρτες διαφυγής ή ένα άνοιγμα, ύψους 45 εκατ. στη βάση της περίφραξης. Τα πουλιά γίνονται πολύ επιθετικά όταν προσπαθούμε να μαζέψουμε τα αυγά τους, γεγονός που είναι απόλυτα φυσικό.
3. Διάδρομοι μεταξύ των προαυλίων πρέπει να προβλέπονται και είναι απαραίτητοι για πολλούς λόγους όπως είναι η επιθεώρηση των πτηνών, η προσέγγιση για τοποθέτηση τροφής κλπ. Οι διάδρομοι αυτοί μπορούν να έχουν πλάτος 2,0 - 2,5 μ.

Οι ταΐστρες είναι ανοικτού τύπου και έχουν μήκος περίπου 1,2 μ., πλάτος 0,35 μ. και βάθος 0,10 έως 0,15 μ. Οι ταΐστρες χωρίζονται κάθετα προς το μήκος τους σε τρία ίσα μέρη. Το ένα περιέχει σιτηρέσιο αναπαραγωγής (ωοτοκίας), το άλλο καλαμπόκι και το τρίτο μαρμαρόσκονη. Τη μια μέρα δίνεται σιτηρέσιο αναπαραγωγής (ωοτοκίας), την άλλη καλαμπόκι.

Οι ποτίστρες πρέπει να είναι πλάτους 0,60 μ. έως 0,70 μ. και βάθους 0,13 μ έως 0,20 μ Οι ταΐστρες και οι ποτίστρες θα πρέπει  να είναι υψωμένες στο ύψος του στήθους των στρουθοκαμήλων. Το νερό πρέπει να είναι καθαρό και φρέσκο, να ελέγχεται τακτικά για την περιεκτικότητά του σε βακτήρια και να ανανεώνεται δύο φορές την ημέρα, εκτός και εάν πρόκειται για τρεχούμενο νερό σε αυλάκι. Οι αναπτυσσόμενοι νεοσσοί, όταν πιουν ακάθαρτο νερό, μπορεί να πεθάνουν.  Σε κάθε περίπτωση ο χώρος όπου υπάρχουν οι ποτίστρες πρέπει να διατηρείται στεγνός και να μην κρατάει νερά.

Οι θρεπτικές απαιτήσεις της στρουθοκαμήλου, για  μια αποτελεσματική μετατρεψιμότητα της τροφής, δεν έχουν μέχρι σήμερα, προσδιορισθεί επακριβώς. Το βέβαιο είναι ότι η στρουθοκάμηλος, σε όρους θρεπτικών αναγκών, έχει περισσότερα κοινά με τα μηρυκαστικά παρά με τα πουλερικά. Είναι ένα, κυριολεκτικά, χορτοφάγο πτηνό και είναι σε θέση να χωνέψει μεγάλες ποσότητες φυτικών ινών στο σιτηρέσιο. Η δίοδος των τροφών από το πεπτικό σύστημά της διαρκεί 48 ώρες, έναντι 4-8 των πουλερικών.

Το σιτηρέσιο των στρουθοκαμήλων περιλαμβάνει ένα σιτηρέσιο εκκίνησης, ένα ανάπτυξης και ένα αναπαραγωγής (ωοτοκίας). Τα σιτηρέσια μπορεί να είναι υπό τη μορφή χύμα ή πέλετς.

Η ποσότητα του σιτηρεσίου που καθεμιά στρουθοκάμηλος καταναλώνει είναι γύρω στα 1,5-2,0  κιλά ημερησίως συμπυκνωμένη τροφή. Το σιτηρέσιο μπορεί να συμπληρώνεται με ποσότητα τριφυλλιού σε πέλετς, όμως, όταν υπάρχει καλής ποιότητας βοσκήσιμο χόρτο τα πέλετς από τριφύλλι δεν είναι αναγκαία. Στην περίπτωση που τα πτηνά τρώνε χόρτο, είναι αναγκαίο να έχουν στη διάθεσή τους και μικρούς κόκκους χαλικιών για ευκολότερη χώνευση του χόρτου αλλά και των καρπών.

• Η πρωτεΐνη στο σιτηρέσιο πρέπει να κυμαίνεται από 16% έως 22%. Στο σιτηρέσιο αναπαραγωγής (ωοτοκίας) προστίθεται επιπλέον μαρμαρόσκονη.
• Ως σιτηρέσιο εκκίνησης μπορεί να χρησιμοποιείται ένα καλής ποιότητας σιτηρεσίο αναλόγου εκείνου  που δίνεται στις γαλοπούλες
• Στην ηλικία των 3 εβδομάδων οι νεοσσοί μπορούν να τρώνε καλής ποιότητας τριφύλλι σε πέλετς.
• Οι νεοσσοί μπορεί να μην τρώνε τις 24 πρώτες ώρες της ηλικίας τους, αλλά διατηρούνται στη ζωή καταναλώνοντας το σάκο από τον κρόκο.

Η διατροφή είναι παράγων ζωτικής σημασίας για την οικονομική αποτελεσματικότητα της μονάδας. Η συνολική ποσότητα ζωοτροφών που καταναλώνεται από ένα πτηνό για να φθάσει από το στάδιο του νεοσσού μέχρι την ηλικία σφαγής, κυμαίνεται από 330 - 700 κιλά. κι αυτό εξαρτάται από:

• τις συνθήκες της εκμετάλλευσης
• την ποιότητα των ζωοτροφών
• την ποιότητα του αναπαραγωγικού υλικού, και
• την ατομικότητα του πτηνού

Ενας μέσος όρος 500 κιλών συμπυκνωμένων ζωοτροφών ανά πτηνό, μέχρι την απόκτηση βάρους 100 κιλών στο στάδιο της σφαγής, βρίσκεται κοντά στην πραγματικότητα. Συνήθως αυτό το βάρος το αποκτούν τα πτηνά της στρουθοκαμήλου στην ηλικία των 10-12 μηνών, αν και διαφοροποιήσεις δεν αποκλείονται στο σημείο αυτό. Για παράδειγμα,  η καθετοποιημένη βρετανική εταιρεία  εκτροφής στρουθοκαμήλου, Κezie Ltd, έχει επιτύχει σε μία ομάδα 4.000 πτηνών, με χορήγηση 1,5 - 2 κιλών συμπυκνωμένων ζωοτροφών ανά πτηνό ημερησίως και συντελεστή μετατρεψιμότητας 3,5 : 1  την απόκτηση του επιθυμητού βάρους  (100 κιλά), στην ηλικία των 6 - 8 μηνών. Αυτό σημαίνει ότι, κατά μέσο όρο, χορηγήθηκαν συνολικά σε κάθε πτηνό 350 κιλά ζωοτροφών  Αυτό όμως τα παράδειγμα απέχει σημαντικά από τον κανόνα!

Στις Η.Π.Α και την Νότια Αφρική μερικοί παραγωγοί αναπτύσσουν τα πτηνά έως την ηλικία των 14 μηνών και τα σφάζουν στα 140-150 κιλά, παίρνοντας καθαρό κρέας 40-50 κιλά. Πιστεύεται ότι τα σφάγια αυτά είναι πολύ παχιά και η ποιότητα κρέατος και δέρματος χαμηλή, λόγω της συσσώρευσης αυξημένης ποσότητας λίπους.

Οι ασθένειες που προσβάλλουν τις στρουθοκαμήλους είναι αρκετές. Οι περισσότεροι δε θάνατοι συμβαίνουν όταν τα πτηνά είναι σε ηλικία μικρότερη των 6 μηνών. Μεταξύ των ασθενειών οι σπουδαιότερες είναι ι εξής:

• Η ομφαλίτιδα ή μόλυνση του σάκου του κρόκου είναι κοινή ασθένεια των νεοσσών. Θεραπεύεται με εγχείριση για την απομάκρυνση του σάκου του κρόκου και μετά με χρήση αντιβιοτικών. Ο μολυσμένος σάκος του κρόκου του αυγού έχει ως αποτέλεσμα τη διασπορά και τη διείσδυση βακτηρίων στα κελύφη των αυγών. Το πρόβλημα γίνεται λιγότερο έντονο με τη συλλογή των αυγών και την απολύμανσή τους.
• Μια άλλη ασθένεια είναι το σύνδρομο της νωθρότητας που κάνει τους νεοσσούς νωθρούς και κουρασμένους. Αυτοί σταματούν να τρώνε και να πίνουν νερό και, τελικά, πεθαίνουν. Το μικρόβιο είναι άγνωστο.
• Η ψευδοπανώλη των ορνίθων (Newcaste Disease) είναι ιογενής ασθένεια πολύ μολυσματική. Έχει βρεθεί να προσβάλει και τις στρουθοκαμήλους. Δεν υπάρχει θεραπεία. Όμως μπορεί να ελέγχεται με εμβολιασμούς.
• Τα εκτοπαράσιτα και τα ενδοπαράσιτα προσβάλλουν επίσης, τις στρουθοκαμήλους και προκαλούν σοβαρές απώλειες στην ανάπτυξη και στην αυγοπαραγωγή. Για την καταπολέμηση των εκτοπαρασίτων υπάρχει μεγάλη ποικιλία εντομοκτόνων και ακαρεοκτόνων που διατίθενται σε μορφή σκόνης για επίπαση των πτηνών, αεροζόλ για ψεκασμούς ή βρέξιμης σκόνης και υγρό για ψεκασμούς ή επαλείψεις. Όμως για τις επιπάσεις ή επαλείψεις των πτηνών ή για τους ψεκασμούς των θαλάμων, όταν τα πτηνά είναι μέσα σε αυτούς, πρέπει να επιλέγονται και να χρησιμοποιούνται εντομοκτόνα ή ακαρεοκτόνα, που έχουν χαμηλή τοξικότητα και φέρουν επί της συσκευασίας τους καθαρά και σαφώς την ένδειξη ότι αυτά είναι ακίνδυνα για τα πτηνά. Τονίζεται ότι, όταν χρησιμοποιούνται εντομοκτόνα ή ακαρεοκτόνα πρέπει να ακολουθούνται πιστά οι οδηγίες χρήσης και προφύλαξης των οίκων παραγωγής τους.
• Η ιστομονίαση ή ιστομονάδωση (Histomoniasis),  που οφείλεται στο πρωτόζωο Histomonas melearidis.

Η θεραπεία των ενδοπαρασίτων γίνεται με τα διάφορα ανθελμινθικά φάρμακα που κυκλοφορούν στην αγορά, σύμφωνα πάντοτε με τις οδηγίες του οίκου παραγωγής τους. Τα ανθελμινθικά φάρμακα δίνονται με την τροφή, το νερό ή με ταμπλέτες.

 

Η στρουθοκάμηλος είναι ένα πολυπαραγωγικό ζώο και τα κύρια προϊόντα της, με διαφορετική κατά καιρούς οικονομική σημασία, είναι:

• το κρέας
• το δέρμα
• τα φτερά

Το κρέας της στρουθοκαμήλου έχει κόκκινο-κερασόχρωμο χρωματισμό και προβάλλεται ως ένα κρέας, που έχει λίγο λίπος και λιγότερες θερμίδες από το μοσχαρίσιο κρέας, το κρέας του κοτόπουλου και της γαλοπούλας (ινδιάνων). Στη γεύση και την εμφάνιση είναι πολύ κοντά στα αντίστοιχα χαρακτηριστικά του μοσχαρίσιου ή βοδινού κρέατος (ανάλογα με την ηλικία σφαγής)  σε συνδυασμό με εκείνα του άγριου πουλιού.

Σύμφωνα με έρευνες του Πανεπιστημίου του Texas A&Μ., 100 γραμμάρια κρέατος στρουθοκαμήλου έχει 140 θερμίδες και 2,8 γραμμάρια λίπους σε σύγκριση με:

• 100 γραμμ. μοσχαρίσιου κρέατος: 211 θερμ.  και 9,3 γραμμ.  λίπους
• 100 γραμμ. κρέατος κοτόπουλου: 190  θερμ.  και 7,4 γραμμ.  λίπους
• 100 γραμμ. κρέατος γαλοπούλας: 170  θερμ.  και 5,0 γραμμ.  λίπους.

Το κρέας της στρουθοκαμήλου είναι χαμηλής περιεκτικότητας σε χοληστερόλη (83 mgr έναντι  89 mgr του κοτόπουλου και 118 mgr του μοσχαρίσιου κρέατος), αν και το στοιχείο που το κάνει ελκυστικό από πλευράς υγιεινής είναι η χαμηλή του λιποπεριεκτικότητα. Αντίθετα με ότι συμβαίνει στο μοσχάρι και το αρνί, οι εναποθέσεις του λίπους περιορίζονται κάτω από το περιτόναιο και το δέρμα. Το υπάρχον ενδομυικό λίπος είναι ελάχιστο και μή εμφανές ετσι που αν φροντίσει κανείς να απομακρύνει τις εμφανείς εναποθέσεις, κατά την διάρκεια της διαδικασίας του τεμαχισμού, αποκτά ένα πολύ καλής ποιότητας άπαχο ερυθρό κρέας το οποίο μπορεί να ικανοποιήσει τις σύγχρονες απαιτήσεις για προϊόντα ΄υγιεινής διατροφής. Πρακτικά το κρέας αυτό περιέχει λιγότερο από το μισό του λίπους που υπάρχει στο στήθος του κοτόπουλου.

Παρακάτω παρατίθεται συγκριτικός πίνακας της θρεπτικής αξίας του μαγειρευμένου άπαχου κρέατος στρουθοκαμήλου σε σχέση με το αντίστοιχο κρέας άλλων πουλερικών ή ζώων.

Πίνακας 2
Σύγκριση θρεπτικής αξίας κρεάτων κατά είδος
(ανά 100 γραμμάρια μαγειρευμένου άπαχου κρέατος)

Είδος κρέατος	Πρωτεϊνη	Λίπος	Θερμίδες	Χοληστερόλη
	(%)	(%)	(Kcal)	(mg)
Στρουθοκάμηλος	26,9	2,8	140	83
Κοτόπουλο	28,9	7,4	190	89
Γαλοπούλα	29,3	5,0	170	76
Βοδινό	29,9	9,3	211	86
Μοσχαρίσιο	31,9	6,6	196	118
Χοιρινό	29,3	9,7	212	86
Ελάφι	30,2	3,2	158	118

Ostrich Meat Industry Development Report (1993 & 1995), Texas A&M University System

12.1.2  Απόδοση στρουθοκαμήλου σε κρέας

Η στρουθοκάμηλος ζυγίζει κατά άλλους μεν μελετητές 70 έως 150 κιλά περίπου, κατά άλλους δε 110 έως 155 κιλά ζωντανό βάρος. Τον πρώτο χρόνο της ηλικίας της αναπτύσσεται σε ύψος με ρυθμό 25,4 εκατοστών, περίπου, ανά μήνα και ζυγίζει 90 έως 100 κιλά στην ηλικία 10-12 μηνών. Φθάνει το ύψος που αντιστοιχεί στα ενήλικα πτηνά του είδους της σε ηλικία  18 έως 20 μηνών και συνεχίζει να κερδίζει βάρος για λίγους ακόμη μήνες.

Η στρουθοκάμηλος είναι περισσότερο αποδοτική από μια αγελάδα. Μετά την ηλικία των 3 χρόνων, μπορεί να παράγει 20 έως 40 ζωντανούς νεοσσούς, (από τους οποίους 10 έως 15 μπορεί να επιβιώσουν έως την ηλικία σφαγής), ενώ η αγελάδα γεννά μόνο ένα μοσχάρι το χρόνο. Οι νεοσσοί της στρουθοκαμήλου είναι έτοιμοι για σφαγή σε ηλικία 10 έως 12 μηνών (σε κάποιες εκτροφές μπορεί και περισσότερο), τότε δε έχουν ζων βάρος γύρω στα 90 με 100 κιλά. Σε αυτή την ηλικία το κρέας τους είναι περισσότερο τρυφερό. Το μοσχάρι θέλει σχεδόν δύο χρόνια για να είναι έτοιμο προς σφαγή.

Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιεύθηκαν το 1995 στο World Animal Review μία ενήλικη στρουθοκάμηλος (ηλικίας 3 ετών και άνω) μπορεί να παράγει κατ’ έτος, και μέχρι την ηλικία των 40 ετών (παραγωγική ηλικία) 40 απογόνους οι οποίοι σε διάστημα 407 ημερών περίπου (42 επώαση - 365 ανάπτυξη) αποδίδουν συνολικά (κατά μέσο όρο) 1.800 κιλά κρέας, 50 τετραγωνικά μέτρα δέρμα και 36 κιλά φτερά.

Πινακας 3
Σύγκριση παραμέτρων εκτροφής βοοειδών και στρουθοκαμήλου

Παράμετροι	Στρουθοκάμηλος	Βοοειδή
Ημέρες επώασης / εγκυμοσύνης	42	280
Απόγονοι ετησίως	40	1
Ημέρες μεταξύ σύλληψης-σφαγής	407	645
Παραγωγή καθ. κρέατος   (χλγ/έτος)	1.800	250
Ετήσια παραγωγή δέρματος ( τ.μ.)	50,4	2,7
Ετήσια παραγωγή φτερών    (χλγ)	36	---

World Animal Review (1995)

Τα στοιχεία αυτά συγκρινόμενα με τις πληροφορίες που περιέχονται στη μελέτη των J.Adams & B.I.Revell, σχετικά με την αποδοτικότητα της εκτροφής στρουθοκαμήλου (1998), φαίνονται πολύ αισιόδοξα. Η τυχόν υπερεκτίμηση των δυνατοτήτων του πτηνού, με βάση τα στοιχεία του World Animal Review (Πίνακας 2), ιδιαίτερα όταν η εκτροφή γίνεται εκτός του φυσικού του περιβάλλοντος, πιθανόν να οδηγήσει στη λήψη εσφαλμένων αποφάσεων. Σύμφωνα με τα στοιχεία που προκύπτουν από την προαναφερθείσα μελέτη, έχει διαμορφωθεί ο Πίνακας 4, υπό τις εξής παραδοχές:

• Τα πτηνά σφάζονται σε ηλικία 12 μηνών και βάρος 100 κιλών
• Αριθμός πτηνών προς σφαγή ανά θηλυκό αναπαραγωγής: 20 / έτος
• Απόδοση σφαγίου σε καθαρό κρέας 30%

Πινακας 4
Σύγκριση παραμέτρων εκτροφής βοοειδών και στρουθοκαμήλου

Παράμετροι	Στρουθοκάμηλος	Βοοειδή
Ημέρες επώασης / εγκυμοσύνης	42	280
Απόγονοι ετησίως	20	1
Ημέρες μεταξύ σύλληψης-σφαγής	407	645
Παραγωγή καθ. κρέατος   (χλγ/έτος)	600	250
Ετήσια παραγωγή δέρματος ( τ.μ.)	27	2,7
Ετήσια παραγωγή φτερών    (χλγ)	18	---

Ο συντελεστής μετατρεψιμότητας της τροφής σε κρέας, για την στρουθοκάμηλο, κυμαίνεται από  3,5:1 έως 5:1 και είναι πολύ ευνοϊκότερος σε σύγκριση με το 8 προς 1 του μοσχαριού. Ο συντελεστής αναφέρεται στην μετατροπή σε κρέας των συμπυκνωμένων ζωοτροφών.

Η ποιότητα του κρέατος επηρεάζεται σημαντικά από τον ρυθμό ανόδου της τιμής του PH μετά τη σφαγή. Λόγω του στρες που υφίστανται το πτηνό πριν τη σφαγή, λαμβάνει χώρα έκκριση αποθεμάτων γλυκογόνου που μεταφράζεται σε αύξηση του PH, το οποίο φθάνει σε μία τελική τιμή 6, εντός έξη΄(6) ωρών μετά τη σφαγή, γεγονός που αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης μικροβίων και μειώνει τη διάρκεια αποθήκευσής του. Για το λόγο αυτό τα τεμάχια του κρέατος της στρουθοκαμήλου συσκευάζονται αεροστεγώς, με σκοπό την αύξηση της διάρκειας συντήρησής του που κυμαίνεται από 2-3 εβδομάδες.

Το δέρμα της στρουθοκαμήλου έχει επιφάνεια (εμβαδόν) 1 έως 1,5 τετραγωνικά μέτρα και μπορεί να γίνει ένα λεπτότατο και ανθεκτικό δέρμα για την κατασκευή ενδυμάτων, γαντιών, τσαντών κ.α., κατατάσσεται δε στο ίδιο επίπεδο με αυτό του κροκοδείλου και του φιδιού. Οπως ήδη έχει αναφερθεί, η μεγαλύτερη αγορά προϊόντων δέρματος στρουθοκαμήλου είναι η Απω Ανατολή και ιδιαίτερα η Ιαπωνία. Στις Η.Π.Α. ζητιέται για την κατασκευή παπουτσιών (από το δέρμα μιάς στρουθοκαμήλου κατασκευάζονται 3 ζεύγη μπότες). Η ποιότητα του δέρματος εξαρτάται, εν μέρει, από το μέγεθός του, τη μορφή του, το μέγεθος και την πυκνότητα των πόρων του, την κατεργασία και τα χαρακτηριστικά  βαφής του, τέλος δε από την απουσία ελαττωμάτων, όπως τα κοψίματα, οι μώλωπες κλπ. Στα δέρματα πρώτης ποιότητας δεν επιτρέπεται να υπάρχει πάνω από ένα ελάττωμα, το μέγεθος του οποίου δεν πρέπει να ξεπερνά τα 16 τετρ. εκατοστά.

Τα δέρματα στρουθοκαμήλου, μετά την εκδορά, εμποτίζονται με αλατούχο διάλυμα και μπορούν να διατηρηθούν  αποθηκευμένα για αρκετούς μήνες, μέχρι να οδηγηθούν στα εξειδικευμένα βυρσοδεψεία. Στην Ευρώπη υπάρχουν μόνο τέσσερα (4) τέτοια βυρσοδεψεία τα οποία κατεργάζονται ένα σημαντικό αριθμό δερμάτων στρουθοκαμήλου: δύο (2) στη Γαλλία, στα οποία στέλνονται για κατεργασία δέρματα από το Ισραήλ, ένα (1) στην Ιταλία και ένα (1) στη Μεγάλη Βρετανία. Στη Νότια Αφρική υπάρχουν εννέα (9) βυρσοδεψεία τα οποία κατεργάζονται καί δέρματα που στέλνονται σ’ αυτά από τη Μ. Βρετανία, Αυστραλία και άλλες χώρες.

Η διαδικασία της κατεργασίας του δέρματος στρουθοκαμήλου είναι μία πολύ εξειδικευμένη δουλειά που απαιτεί πολλά εργατικά χέρια. Προσπάθειες που έγιναν, κατά το παρελθόν στη Νότια Αφρική, για αυτοματοποίηση της βιομηχανίας αυτής δεν απέδωσαν. Μερικοί ειδικοί έχουν επισημάνει ότι βυρσοδεψεία χωρίς εμπειρία στην κατεργασία “εξωτικών” δερμάτων, θα πρέπει να καταβάλουν πολύ μεγάλη προσπάθεια για να επιτύχουν την ποιότητα που απαιτεί η υπάρχουσα αγορά.

Η ποιότητα των δερμάτων που προέρχονται από τα βυρσοδεψεία της Νότιας Αφρικής θεωρείται κατά πολύ ανώτερη των αντιστοίχων της Ευρώπης και των Η.Π.Α.. Αυτό είναι φυσικό, και λόγω της έμφασης που δίνεται στο προϊόν αυτό στη Νότια Αφρική, αλλά και λόγω της μακροχρόνιας εμπειρίας που έχει αποκτηθεί.

Στη Νότια Αφρική τα πτηνά εκτρέφονται εντατικά  και σφάζονται στην ηλικία των 12-14 μηνών, ώστε να αποκτήσουν τα  χαρακτηριστικά  εκείνα που απαιτεί η βιομηχανία των “εξωτικών” δερμάτων της Απω Ανατολής. Η ηλικία δεν είναι το κρίσιμο μέγεθος για την ποιότητα του δέρματος. Εάν, μέσω της βελτιωμένης διατροφής, επιτευχθεί το βάρος εκείνο  που απαιτείται για την απόκτηση δέρματος μεγέθους 1,35 τετρ. μέτρων ( ζών βάρος  100 κιλά ), τότε η σφαγή μπορεί να γίνει και σε μικρότερη ηλικία. Εν τούτοις όταν το πτηνό ξεπεράσει κάποια ηλικία και βάρος, η μεγάλη συγκέντρωση υποδορείου λίπους δυσκολεύει την εκδορά και μικραίνει την διάρκεια συντήρησής του πριν την κατεργασία, αφού το περισσότερο λίπος που έχει το καθιστά λιγότερο ανθεκτικό στις μικροβιακές μολύνσεις.

Στην Ευρώπη υπάρχει παντελής έλλειψη αγοράς προϊόντων από δέρμα στρουθοκαμήλου. Οι περισσότεροι ευρωπαίοι δεν είναι καν σε θέση να αναγνωρίσουν ένα δέρμα στρουθοκαμήλου. Συνεπώς πρέπει να καταβληθούν μεγάλες και μακροχρόνιες προσπάθειες (ενημέρωση, προώθηση) προς την κατεύθυνση της δημιουργίας αγοράς για τα προϊόντα από δέρμα στρουθοκαμήλου. Τα περισσότερα από τα δέρματα που παράγονται στην Ευρώπη υφίστανται κατεργασία στην Ιταλία και Γαλλία, εν συνεχεία δε προωθούνται στην αγορά της Απω Ανατολής.

Τα φτερά της στρουθοκαμήλου, που έχουν βάρος μεταξύ 1,35 και 1,80 κιλά, χρησιμοποιούνται για την κατασκευή ξεσκονιστιριών επίπλων , για τον καθαρισμό ακριβών και ευαίσθητων μηχανημάτων , για διακόσμηση  κ.α. Τα φτερά αποτελούν σήμερα μικρό μόνον μέρος της αξίας των τελικών προϊόντων της στρουθοκαμήλου.Οι περισσότεροι εκτροφείς, γενικώς, δεν υπολογίζουν την αγορά φτερών. Η κατοικίδια στρουθοκάμηλος έχει καλύτερη ποιότητα φτερών, ειδικά στην ουρά. Ανώτερης ποιότητας πουλιά  μπορούν να δώσουν ένα καλό εισόδημα, αλλά αυτά τα πουλιά αποτελούν μικρό μέρος του όλου πληθυσμού της κατοικίδιας στρουθοκαμήλου και δεν απαντώνται σε σημαντικό αριθμό.

Υπό τις συνθήκες εκτροφής της στρουθοκαμήλου στην Ευρώπη, τα φτερά είναι συχνά λερωμένα από χώματα και ακαθαρσίες γι’ αυτό και δεν έχουν μεγάλη αξία. Πέραν αυτού η ικανοποίηση των απαιτήσεων της αγοράς για το προϊόν αυτό προϋποθέτει μία διαδικασία διαλογής των φτερών και ταξινόμησής  τους κατά κατηγορίες μεγέθους και ποιότητας, η οποία είναι χρονοβόρα και που σήμερα γίνεται μόνον εκεί όπου υπάρχουν άφθονα και φθηνά εργατικά χέρια.

Εκτός από το κρέας, το δέρμα και τα φτερά, που αποτελούν τα κύρια προϊόντα μιας εκτροφής στρουθοκαμήλου, υπάρχουν και άλλα μέρη του σώματος του πτηνού που είναι αξιοποιήσιμα σε κάποιο βαθμό. Ενδεικτικά αναφέρουμε τις βλεφαρίδες, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την κατασκευή πινέλων ζωγραφικής, τους τένοντες των ποδιών, που χρησιμοποιούνται, λόγω του μήκους των, σε μεταμοσχεύσεις σε ανθρώπους με κατεστραμμένους τένοντες, τα οστά για την κατασκευή κομψοτεχνημάτων, τα νύχια, τα πούπουλα, κλπ. Πρόσφατες έρευνες, στην οφθαλμολογία, απέδειξαν ότι ο κερατοειδής χιτώνας των ματιών της στρουθοκαμήλου είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί σε εμφυτεύματα για ανθρώπους. Το λίπος μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή σκευασμάτων προς θεραπεία δερματικών παθήσεων.

Στοιχεία για το κόστος παραγωγής και την αποδοτικότητα μιας μονάδας εκτροφής στρουθοκαμήλου στη χώρα μας δεν υπάρχουν. Τα στοιχεία που παραθέτουμε στο κεφάλαιο αυτό προέρχονται από την μελέτη των J.Adams & B. J.Revell (Harper Adams University College, Newport, Shrppsire, U.K., 1998) που πραγματεύεται την αποδοτικότητα της εκτροφής αυτής στη Μεγάλη Βρετανία. Ως εκ τούτου τα διάφορα μεγέθη (τιμές, ποσότητες κλπ.) τα οποία παρατίθενται παρακάτω, καθώς και τα όποια συμπεράσματα που εξάγονται  από την ανάλυσή τους, δεν μπορεί παρά να έχουν ενδεικτικό χαρακτήρα σε ότι αφορά την εφαρμογή τους στις αντίστοιχες εκτροφές της χώρας μας. Για παράδειγμα, η παραγωγικότητα των πτηνών, λόγω π.χ. των κλιματικών συνθηκών που επικρατούν  στη χώρα μας, ενδέχεται να είναι εδώ μεγαλύτερη από την αντίστοιχη που παρατηρείται στη Μ. Βρετανία ενώ, από την άλλη μεριά, το συγκριτικό πλεονέκτημα του κλίματος είναι δυνατό να ακυρώνεται, τουλάχιστον κατά τα πρώτα χρόνια, από το μειονέκτημα της έλλειψης τεχνογνωσίας και εμπειρίας. Ομοίως το κόστος των ζωοτροφών είναι διαφορετικό στις δύο χώρες, ενώ η έλλειψη οποιασδήποτε υποδομής στη χώρα μας (σφαγειοτεχνικός εξοπλισμός, βυρσοδεψεία) καθώς και η ανυπαρξία έστω στοιχειώδους αγοράς για τα προϊόντα, δεν επιτρέπουν ούτε καν να εικάσουμε τις τιμές που θα διαμορφωθούν στο μέλλον, ώστε να μπορούμε να  τις συγκρίνουμε με τις αντίστοιχες της προαναφερθείσας μελέτης. Παρ’ όλα αυτά κρίνουμε σκόπιμη την παράθεση, ύστερα από ορισμένες  προσαρμογές, των βασικών στοιχείων της μελέτης αυτής, σαν μία πρώτη προσέγγιση στο θέμα και κυρίως για να επιστήσουμε την προσοχή των υποψηφίων επενδυτών στην εκτίμηση του μεγέθους του επιχειρηματικού κινδύνου που πρόκειται να αναλάβουν..

Σημείωση: Οι τιμές που αναφέρονται στην ανάλυση που ακολουθεί αφορούν σέ εκείνες που σημειώθηκαν στη Μ. Βρετανία κατά το1998

Από τα στοιχεία που συνθέτουν τις μεταβλητές δαπάνες (κόστος λειτουργίας) μιας εκτροφής στρουθοκαμήλου, το πλέον σημαντικό είναι το κόστος διατροφής των παχυνομένων (αναπτυσσομένων) πτηνών μέχρι το στάδιο της σφαγής τους. Το κόστος αυτό κυμαίνεται από 35.000-37.000 δρχ. περίπου ανά πτηνό, με δεδομένο κόστος ζωοτροφών τις 56-93 δρχ./κιλό, περίπου. Σημειώνεται ότι η απαιτούμενη ποσότητα ζωοτροφών για την ανάπτυξη ενός πτηνού έως την ηλικία σφαγής, κυμαίνεται από 330-700 κιλά με μέσο όρο τα 500 κιλά (ηλικία σφαγής οι 10-12 μήνες και ζών βάρος 100 κιλά, περίπου).

Πέραν της διατροφής, σημαντικά στοιχεία του μεταβλητού κόστους αποτελούν τά κόστη:

• κόστος διατροφής των γεννητόρων (πτηνά αναπαραγωγής)
• κόστος επώασης των αυγών
• κόστος θνησιμότητας

τα οποία ανέρχονται συνολικά σε 12.000-13.500 δραχμές, περίπου, ανά παχυνόμενο πτηνό.

Σύμφωνα με τα παραπάνω και μετά τον συνυπολογισμό και των λοιπών στοιχείων του μεταβλητού κόστους (μεταφορικά, συντήρηση εγκαταστάσεων κλπ.) που απαιτούνται από το στάδιο του αυγού έως την ηλικία σφαγής (10-12 μήνες), αυτό διαμορφώνεται συνολικά στο επίπεδο των 57.000-93.000 δρχ., με τον μέσο όρο να κυμαίνεται από 65.000-70.000 δρχ. περίπου.

Σημείωση: Στο παραπάνω κόστος δεν έχουν συμπεριληφθεί, όπως θα έπρεπε, οι δαπάνες εργασίας γιατί αυτές εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες που δεν μπορούσαν να εξειδικευθούν στη συγκεκριμένη μελέτη (π.χ. μέθοδος εκτροφής κλπ).

Κάνοντας την υπόθεση ότι ο εκτροφέας δεν διαθέτει δικό του σφαγείο και ότι πουλά ζωντανά τα έτοιμα προς σφαγή πτηνά, η τιμή που μπορεί να επιτύχει, ανά κιλό ζώντος βάρους είναι οι 470-1.400 δραχμές (1998, Μ. Βρετανία), ήτοι 935 δρχ./κιλό Ζ.Β.κατά μέσο όρο, περίπου.

Η τιμή παραγωγού ανά κιλό ζώντος βάρους των πωλουμένων πτηνών στρουθοκαμήλου εξαρτάται από την ποιότητα του δέρματός τους και την θρεπτική κατάστασή τους η οποία προσδιορίζει την αναλογία του καθαρού κρέατος που θα αποδώσει το σφάγιο.

Το δέρμα, με τα δεδομένα της Ευρώπης, αντιπροσωπεύει το 50% της αξίας του σφαγίου, έναντι του 80-90 % που αυτό αντιπροσωπεύει στη Νότια Αφρική (ή τουλάχιστον αντιπροσώπευε ως το 1997). Ενα δέρμα για να είναι εμπορεύσιμο σε ικανοποιητική τιμή, πρέπει να έχει μέγεθος 1,3-1,4 τ.μ. και να μην έχει ελαττώματα που μπορούν να προκληθούν κατά την ανάπτυξη ή την σφαγή. Το μέγεθος αυτό αποκτάται όταν το πτηνό φθάνει στο βάρος των 100 κιλών, ανεξάρτητα αν αυτό επιτυγχάνεται σε ηλικία μικρότερη ή μεγαλύτερη των 12 μηνών.

Με την υπόθεση λοιπόν του ζώντος βάρους των 100 κιλών, τααναμενόμενα έσοδα ανά πτηνόπου πωλείται για σφαγή, ανέρχονται στις47.000-140.000 δραχμές, περίπου.

Τα στοιχεία κόστους και εσόδων που αναφέρθησαν στις παραγράφους 13.1 και 13.2, αφορούν σε μία τυπική μονάδα εκτροφής στρουθοκαμήλου για την παραγωγή πτηνών προς σφαγή. Αφαιρώντας τα μεταβλητά έξοδα από τα έσοδα προκύπτει ένα αποτέλεσμα που μπορεί να κυμαίνεται από -10.000 δρχ. (ζημιές)  έως ακαθάριστο κέρδος 47.000 δρχ. ανά πτηνό. Το ακαθάριστο κέρδος εξαρτάται κατά πολύ από τον βαθμό μετατρεψιμότητας των τροφών και την ποιότητα του σφαγίου σε κρέας και δέρμα. Εάν από τα παραπάνω αποτελέσματα αφαιρέσουμε το κόστος εργασίας και τις αποσβέσεις (ζωϊκού κεφαλαίου, εγκαταστάσεων, εξοπλισμού), που ανέρχονται σε 20.000 δρχ. περίπου, τα καθαρά αποτελέσματα μπορεί να κυμαίνονται από ζημίες 30.000 δρχ. έως κέρδη 27.000 δρχ. ανά πτηνό. Αυτή η μεγάλη διακύμανση αντανακλά τις μεγάλες διαφορές που παρατηρούνται στις επί μέρους εκμεταλλεύσεις, σε ότι αφορά την ποιότητα του σφαγίου που επιτυγχάνουν και το κόστος παραγωγής με το οποίο επιβαρύνονται. Το συνολικό βέβαια αποτέλεσμα, για την εκμετάλλευση, εξαρτάται από την παραγωγικότητα των πτηνών αναπαραγωγής. Σημειώνεται ότι πολλοί παραγωγοί στη Μ. Βρετανία και σε άλλα μέρη του κόσμου, δύσκολα καταφέρνουν να εκθρέψουν έως το στάδιο της σφαγής περισσότερα από δέκα (10) πτηνά ανά θηλυκή στρουθοκάμηλο.

Παραθέτουμε τους Πίνακες 5 & 6 στους οποίους παρουσιάζονται τα ακαθάριστα κέρδη των λογαριασμών εκμετάλλευσης μιας επιχείρησης εκτροφής στρουθοκαμήλου που περιλαμβάνει εκτροφή πτηνών προς παραγωγή αυγών εκκόλαψης και εκτροφή πτηνών προς σφαγή

Πινακας 5
Ακαθάριστα Κέρδη μονάδας εκτροφής στρουθ/λων (αναλογία 2Θ:1Α)
προς παραγωγή αυγών εκκόλαψης

Ποσά σε δραχμές

Εσοδα-Εξοδα	ανά τρία πτηνά
ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ ΔΑΠΑΝΕΣ
Κόστος διατροφής:           37.000 δρχ./πτηνό Χ 3 πτηνά	111.000
Κτηνιατρική περίθαλψη:     2.370 δρχ./πτηνό Χ 3 πτηνά	7.110
Διάφορα:                          4.650 δρχ./πτηνό Χ 3 πτηνά	13.950
ΣΥΝΟΛΟ	132.060
ΕΞΟΔΑ
60 γόνιμα αυγά      (30/θηλυκό)  Χ  3.720 δρχ./αυγό	223.200
20 μή γόνιμα αυγά (10/θηλυκό)  Χ  1.630 δρχ./αυγό	32.900
(μείον κόστος αντικατάστασης ζωϊκού κεφαλαίου)	-15.350
ΣΥΝΟΛΟ	240.450
ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ	108.390

(J.Adams-B.J.Revell, U.K., 1998)

Υποθέσεις πάνω στις οποίες στηρίχθηκαν οι υπολογισμοί του Πίνακα-5

• Τα πτηνά αναπαραγωγής διατηρούνται ανά τρία (2 θηλυκά+1 αρσενικό) σε εκταση δύο στρεμμάτων
• Τα πτηνά αναπαραγωγής διατηρούνται έως την ηλικία των 15 έτών, με κόστος αντικατάστασης 235.000 δρχ. περίπου (τα τρία)
• Το κάθε θηλυκό γεννά 40 αυγά/έτος
• Το ποσοστό των γονίμων αυγών ανέρχεται στο 75%   

Σημείωση: Δεν ήταν δυνατός ο υπολογισμός του κόστους των εγκαταστάσεων (κτίρια, εξοπλισμός, περίφραξη) γιατί δεν υπάρχουν συγκεκριμένα στάνταρντ.

Πινακας 6
Ακαθάριστα Κέρδη μονάδας εκτροφής στρουθ/λων
προς παραγωγή κρέατος

Ποσά σε δραχμές

Εσοδα-Εξοδα	ανά πτηνό
ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ ΔΑΠΑΝΕΣ
Κόστος αυγού επώασης:	3.700
Κόστος επώασης	3.250
Κόστος διατροφής	37.200
Κόστος μεταφοράς	2.800
Κόστος θνησιμότητας νεοσσών	4.650
Διάφορα	1.400
ΣΥΝΟΛΟ	53.000
ΕΞΟΔΑ
100 κιλά Ζών Βάρος  Χ  930  δρχ./κιλό	93.000
ΣΥΝΟΛΟ	93.000
ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ	40.000

(J.Adams-B.J.Revell, U.K., 1998)

Υποθέσεις πάνω στις οποίες στηρίχθηκαν οι υπολογισμοί του Πίνακα-6

• Αριθμός πτηνών που επιβιώνει και αναπτύσσεται ως την ηλικία σφαγής, ανά θηλυκό αναπαραγωγής : 20/έτος
• Η σφαγή γίνεται στους 12 μήνες και σε βάρος 100 κιλά
• Η τιμή παραγωγού είναι 930. (883-997) δρχ./κιλό Ζώντος Βάρους
• Καθε αναπτυσσόμενο πτηνό καταναλώνει, ως την ηλικία σφαγής, 500 κιλά ζωοτροφών. Τιμή συμπ. ζωοτροφών: 74 δρχ./κιλό (72-78 δρχ./κιλό)
• Η εκτροφή των πτηνών ξεκινά από το στάδιο του αυγού.

Για έναν εκτροφέα με καθετοποιημένη παραγωγή, που διαθέτει δηλαδή εξοπλισμό σφαγής, τεμαχισμού και συσκευασίας, το κόστος της διαδικασίας αυτής (σφαγή, εκδορά, τεμαχισμός, συσκευασία υπό κενό) ανέρχεται σε 18.600 δρχ. ανά πτηνό, περίπου. Το κόστος της κατεργασίας του δέρματος ανέρχεται στις 23.250 δρχ./τεμάχιο, περίπου.

Τον Ιούνιο του 1998, οι μπριζόλες στρουθοκαμήλου πουλιόνταν σε χώρες της κεντρικής Ευρώπης από 2.000-2.800 δρχ. το κιλό (λιανική τιμή), ενώ το φιλέτο από 3.000-5.000 δρχ. περίπου. Από ένα σφάγιο, προερχόμενο από πτηνό με ζών βάρος 100 κιλά, παίρνονται 30 κιλά καθαρό κρέας από τα οποίο 8 κιλά φιλέτο και 12 κιλά μπριζόλες, περίπου.

Οι τρέχουσες τιμές (1998) κατεργασμένων δερμάτων στη διεθνή αγορά κυμαίνονται από 35.000-45.000 δρχ., περίπου.

Η παραγωγή καλής ποιότητας δέρματος είναι ουσιώδους  σημασίας για την αποδοτικότητα μιας επιχείρησης. Αυτό σημαίνει πως, πριν ακόμη σκεφθεί κανείς με τι τρόπο θα αποκτήσει τις απαραίτητες γνώσεις για την εκτροφή της στρουθοκαμήλου, θα πρέπει πρώτα να αποκτήσει πρόσβαση σε εξειδικευμένο βυρσοδεψείο!

Υπάρχουν τρία σημαντικά εμπόδια που παρακωλύουν την ανάπτυξη της εκτροφής στρουθοκαμήλου στην Ευρώπη:

• Η μη ύπαρξη αξιόλογης διαμορφωμένης εσωτερικής αγοράς για το κρέας και η ανυπαρξία αγοράς για το δέρμα.
• Η έλλειψη έρευνας για τις παραμέτρους εκτροφής του πτηνού αυτού, υπό τις συνθήκες των διαφόρων περιοχών της Ευρώπης.
• Η έλλειψη υποδομής σε όλα τα επίπεδα όπως, οργάνωση, τεχνογνωσία, νομοθετικό πλαίσιο, υλικοτεχνικός εξοπλισμός κλπ.

Η εκτροφή της στρουθοκαμήλου δεν θα είναι ποτέ αποδοτική έχοντας ως κατεύθυνση την παραγωγή ενός μόνο προϊόντος, κρέατος ή δέρματος.. Το κρέας της, λόγω των ποιοτικών χαρακτηριστικών του, θα μπορούσε να κατακτήσει μια ικανοποιητική μερίδα στην παγκόσμια αγορά. Ωστόσο, η διαφοροποιημένη τιμή που θα επιθυμούσε ο παραγωγός ενός τέτοιου προϊόντος δεν θα μπορούσε να ξεπεράσει κάποια συγκεκριμένα όρια, έχοντας να ανταγωνισθεί τα ήδη γνωστά στους καταναλωτές ερυθρά κρέατα. Ως εκ τούτου το δέρμα θα εξακολουθεί να παίζει σπουδαίο ρόλο στα οικονομικά αποτελέσματα μιάς εκτροφής.

Δεν έχει καταστεί δυνατόν να προσδιορισθεί το επίπεδο της ζήτησης εντός των ορίων της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Η κρίση στην αγορά του ερυθρού κρέατος, λόγω της νόσου των “τρελών αγελάδων” που έγινε έντονα αισθητή στο ευρύ κοινό μόλις το 1996, κέντρισε το ενδιαφέρον για την κατανάλωση κρεάτων από άλλα είδη ζώων. Οι καταναλωτές εμυήθησαν στην κατανάλωση και άλλων κρεάτων, πλήν των παραδοσιακών, γεγονός που δημιούργησε μία υπεραισιοδοξία μεταξύ των εκτροφέων στρουθοκαμήλου στην Ευρώπη, ότι δηλαδή θα μπορούσαν να ωφεληθούν από την αυξανόμενη ζήτηση. Οι προσδοκίες αυτές αποδείχθηκαν στην πράξη αβάσιμες. Στην Μεγάλη Βρετανία π.χ. μερικά πολυκαταστήματα έβαλαν το κρέας στρουθοκαμήλου στα ράφια τους, η μικρή όμως ζήτηση τα ανάγκασε να το αποσύρουν. Σήμερα πολύ λίγα από αυτά το διαθέτουν και μιά μεγάλη αλυσίδα, η SANSBURY με 400 καταστήματα, πουλά μόλις 300 κιλά κρέας στρουθοκαμήλου την εβδομάδα σε όλο της το δίκτυο συνολικά (1998). Ενα πρόβλημα για τους εκτροφείς είναι ότι τα σουπερμάρκετ δεν βάζουν στα ράφια τους κρέας που δεν έχει την “κοινοτική σφραγίδα” η οποία διασφαλίζει την τήρηση των όρων υγιεινής και την οποία έχουν μόνο τα σφαγεία που πληρούν τις σχετικές Κοινοτικές οδηγίες. Στη Μ.Βρεττανία υπάρχει μόνο ένα τέτοιο σφαγείο.

Η έλλειψη σφαγειοτεχνικής υποδομήςείναι το βασικότερο πρόβλημα για την ανάπτυξη της εκτροφής στρουθοκαμήλου στην Ευρώπη, πέραν των άλλων εμποδίων που έχουν ήδη αναφερθεί. Στη Μ. Βρετανία και σε άλλα μέρη της Ευρώπης, πολλοί παραγωγοί έστησαν πρόχειρες εγκαταστάσεις σφαγής στους χώρους των μονάδων εκτροφής, έχοντας δικαίωμα μόνον “απ’ ευθείας διάθεσης” του κρέατος στους καταναλωτές ή σε συγκεκριμένα τοπικά σημεία κατανάλωσης, όπως εστιατόρια, ταβέρνες κλπ. Πλην των πρόχειρων αυτών σφαγείων δημιουργήθηκαν και πιό συγκροτημένες μονάδες σφαγής, ήτοι “μικρά σφαγεία” με δυνατότητα σφαγής έως 10.000 πτηνά το έτος  και δυνατότητα πώλησης σε σουπερμάρκετ (όχι όμως και εξαγωγής σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης) και “μεγάλα σφαγεία” με δυνατότητα σφαγής πάνω από 10.000 πτηνά ετησίως και δικαίωμα πώλησης σε όλα τα σημεία, καθώς και εξαγωγής στην Ε.Ε.. Στη Μ. Βρετανία υπάρχει ένα μόνο σφαγείο που ανήκει στη δεύτερη περίπτωση (KENZIE).

Στη Μ. Βρετανία οι παραγωγοί  που δεν διαθέτουν δικό τους εξοπλισμό, και εκτρέφουν στρουθοκαμήλους για την παραγωγή κρέατος, συνεργαζόμενοι με τις επιχειρήσεις που διαθέτουν “μικρά σφαγεία”,  έχουν δύο δυνατότητες επιλογής:

1. Πωλούν τα πτηνά τους ζωντανά στην επιχείρηση που διαθέτει το σφαγείο και πληρώνοναι ανά κιλό ζώντος βάρους (930 δρχ/κιλό, περίπου, 1998). Το δέρμα ανήκει στο σφαγείο.
2. Η επιχείρηση που διαθέτει τον εξοπλισμό σφάζει για λογαριασμό του εκτροφέα-πελάτη (φασόν) έναντι συγκεκριμένου τιμήματος ανά πτηνό (58.000 δρχ./πτηνό, 1998). Στην τιμή αυτή περιλαμβάνεται και ο τεμαχισμός - συσκευασία (υπό κενό) του κρέατος το οποίο παραδίδεται στον εκτροφέα για διάθεση μαζί με το δέρμα. Εαν ο πελάτης επιθυμεί, το δέρμα παραμένει στο σφαγείο έναντι τιμήματος που κυμαίνεται από 9.300-32.500 δρχ., ανάλογα με την ποιοτική κατηγορία.

Τα σφαγεία αυτής της κατηγορίας σφάζουν περίπου 30 πτηνά την ημέρα, με διάρκεια σφαγής - εκδοράς - τεμαχισμού - συσκευασίας  20΄/πτηνό.

Μία τέτοια μονάδα σφαγής για να είναι βιώσιμη θα πρέπει να σφάζει τουλάχιστον 80-90 πτηνά την εβδομάδα. Το κρέας που προέρχεται από αυτά τα  σφαγεία μπορεί να πωληθεί σε όλα τα σημεία πώλησης στο εσωτερικό της χώρας, δεν μπορεί όμως να εξαχθεί σε άλλη Κοινοτική χώρα.

Οπως αναφέρθηκε πιο πάνω, στη Μ. Βρετανία (Σκοτία) υπάρχει ένα μόνο “μεγάλο σφαγείο” (Kenzie Ltd) με δυνατότητα σφαγής πάνω από 10.000 πουλιά ετησίως και άδεια διάθεσης του κρέατος  και στις άλλες χώρες τηςΕυρωπαϊκής Ενωσης. Το σφαγείο αυτό συνεργάζεται με 15 δορυφορικές φάρμες οι οποίες εκτρέφουν συνολικά 1.000 περίπου θηλυκά πτηνά, αριθμός που ισοδυναμεί με το 50% των θηλυκών αναπαραγωγής της Μ. Βρετανίας.

Το άγνωστο περιβάλλον και η διακοπή της καθημερινής ρουτίνας προκαλεί στρες στις στρουθοκαμήλους. Εάν το πτηνό πέσει κατά τη μεταφορά μπορεί να τραυματισθεί ή και να σκοτωθεί. Στην πράξη τα μεγαλύτερα προβλήματα, που σχετίζονται με τη μεταφορά, προκαλούνται από το στρες λόγω μεταβολής της θερμοκρασίας. Η θερμοκρασία του οχήματος μεταφοράς μπορεί από μόνη της να είναι η αιτία πρόκλησης στρες. Για το λόγο αυτό συχνά η μεταφορά γίνεται κατά τη νύχτα. Η φόρτωση των πτηνών στα οχήματα μεταφοράς είναι μία άλλη αιτία στρες και γι’ αυτό θα πρέπει να διεξάγεται με ομαλό τρόπο, φροντίζοντας για την μικρότερη δυνατή κλίση της ράμπας φόρτωσης. Θα πρέπει επίσης να λαμβάνεται μέριμνα ώστε να μην στριμώχνονται τα πτηνά μέσα στα οχήματα μεταφοράς. 

• Παραγωγή προϊόντων εξαιρετικής ποιότητας (κρέας, δέρμα)
• Καλή μετατρεψιμότητα της τροφής για παραγωγή κρέατος
• Μακροζωϊα των πτηνών αναπαραγωγής (διατηρούνται 15-20 έτη)
• Υπαρξη μικρού πυρήνα αγοράς στις χώρες της Ευρώπης
• Ευνοϊκές κλιματικές συνθήκες

• Ελλειψη στοιχειώδους εγχώριας αγοράς για όλα τα προϊόντα
• Ελλειψη σφαγειοτεχνικού εξοπλισμού
• Ελλειψη ανεπτυγμένης αγοράς στην Ευρώπη για το κρέας
• Ανυπαρξία αγοράς στην Ευρώπη για το δέρμα
• Ελλειψη τεχνογνωσίας και εμπειρίας
• Ελλειψη άμεσης πρόσβασης σε βυρσοδεψεία
• Χαμηλές τιμές στην Ευρώπη, λόγω ανταγωνισμού από τρίτες χώρες
• Κίνδυνος υπερπροσφοράς, λόγω αθρόας εισόδου νέων   εκτροφέων
• Κίνδυνος δυσφήμισης των προϊόντων από φιλοζωϊκές οργανώσεις

Απ’ όλα όσα αναφέρθηκαν στις προηγούμενες σελίδες φαίνεται πως η εκτροφή της στρουθοκαμήλου παρουσιάζει ενδιαφέρον. Το ενδιαφέρον αυτό εντοπίζεται τόσο στην παραγωγικότητα αυτού του ίδιου του πτηνού, σε σύγκριση με άλλες παραδοσιακές εκτροφές, όσο και στην ποιότητα του κρέατος από την άποψη των διαιτολογικών του προδιαγραφών. Η ολοένα και αυξανόμενη ευαισθησία των καταναλωτών , που συνειδητοποιούν καθημερινά τα προβλήματα των αρτηριοσκληρώσεων και των καρδιακών παθήσεων, συντελεί ώστε η ζήτηση του κρέατος στρουθοκαμήλου, στην παγκόσμια αγορά, να παρουσιάζει ανοδική τάση. Πάντως με σχετικά πρόσφατα δεδομένα (1996) η υπάρχουσα  παραγωγή κρέατος στρουθοκαμήλου είναι αρκετή για την κάλυψη της αυξανόμενης ζήτησης  είτε στην Ευρώπη, είτε στην Αμερική ή Ιαπωνία.

Πριν ξεκινήσει λοιπόν κανείς μία εκτροφή στρουθοκαμήλου θα πρέπει πρώτα να σταθμίσει όλα τα παραπάνω δεδομένα πολύ καλά. Πλην των προβλημάτων που θα πρέπει να επιλύσει σε επίπεδο τεχνογνωσίας, θα πρέπει να σκεφθεί, πάνω απ’ όλα, τις προοπτικές διάθεσης των προϊόντων που θα παράγει. Σε λίγους σχετικά μήνες (12-14) από την έναρξη της εκτροφής (αν ξεκινήσει με ενήλικα πτηνά) θα αντιμετωπίσει το πρόβλημα της διάθεσης των προϊόντων του.  Το κρέας, που αποτελεί και το βασικό προϊόν της εκτροφής, παρά τα όσα αναφέρθηκαν στις προηγούμενες σελίδες για την ποιότητά του, είναι είδος άγνωστο στη χώρα μας και φαντάζει μάλλον “εξωτικό”. Συνεπώς η διάθεσή του στην εγχώρια αγορά, σε εμπορική κλίμακα, φαίνεται, επί του παρόντος, εξαιρετικά δύσκολη. Ομοίως η πιθανότητα εξαγωγής του κρέατος αυτού δεν φαίνεται, στο άμεσο μέλλον, να έχει σημαντική προοπτική για δύο λόγους: πρώτον γιατί η σημερινή ζήτηση παγκοσμίως καλύπτεται από την παραγωγή των μονάδων που ήδη λειτουργούν, και οι οποίες είναι σε θέση να καλύψουν τυχόν αυξημένη ζήτηση, και δεύτερον η έλλειψη σφαγειοτεχνικού εξοπλισμού στη χώρα μας, που είναι λογικό να υπάρχει στη φάση αυτή, καθιστά αδύνατη την εξαγωγή στις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης με δεδομένες τίς αυστηρές υγειονομικές προδιαγραφές που ισχύουν. Επί πλέον δεν υπάρχει η δυνατότητα κατεργασίας και διάθεσης των δερμάτων εγχωρίως, ενώ σε διεθνές επίπεδο ηαγορά μονοπωλείται από την Νότια Αφρική.

Με τα σημερινά δεδομένα, το απαιτούμενο κεφάλαιο για μια βιώσιμη μονάδα ανέρχεται στα 30-40 εκατομμύρια δραχμές, περίπου, ποσό με το οποίο καλύπτονται το κόστος της τεχνικής υποδομής και της αγοράς 18-25 πτηνών. Μία τέτοια μονάδα θα πρέπει να συνδέεται απαραιτήτως με ένα κέντρο σφαγής το οποίο είναι αναγκαίο να διαθέτει και εξοπλισμό για την τυποποίηση-συσκευασία του κρέατος, καθώς και δυνατότητα διάθεσης των δερμάτων σε κάποιο από τα βυρσοδεψεία του εξωτερικού. Η μονάδα εκτροφής θα πρέπει να ανακαλύψει  διεξόδους τοπικής διάθεσης του κρέατος.

Επειδή οι πρώτες μονάδες στρουθοκαμήλου που έγιναν στη χώρα μας επιδίδονται σχεδόν αποκλειστικά στην παραγωγή πτηνών αναπαραγωγής, τα οποία πωλούν σε νέους εκτροφείς, ανταγωνιζόμενοι τις εισαγωγές πτηνών από την Αφρική ή αλλες περιοχές, οι τιμές σήμερα (1999) για τα ενήλικα αναπαραγωγής πέφτουν συνεχώς. Το πρόβλημα θα δημιουργηθεί όταν κάποια μέρα οι εκτροφείς δεν θα μπορούν πλέον να πωλούν τα πτηνά τους ζωντανά και θα πρέπει να τα σφάζουν για να διαθέσουν το κρέας και το δέρμα. Συνεπώς χρειάζεται μεγάλη προσοχή πριν από τη λήψη οποιασδήποτε απόφασης..

Αθήνα  Μάρτιος 1999

• Joan S. Jefferey. Extension Veterinarian (The Τexas A&Μ University)
• North Dakota State University    NDSU Extension Service (Ostrich infoNet: Agri-business of the ‘90s )
• Facts and Fictions About the Biggest Bird in the world, Ostrich Stir-Fry, Kung Pao.
• Αρθρο M.M. Shanawany (World Animal Review, 1995/2)
• Αρθρο Alfred Sayila (World Poultry, Vol.13)
• Αρθρο James S.Stewart, DVM
• J.Adams & B.J.Revell (Harper Adams University College, Newport, Shrppsire, U.K., 1998)

 Δ/νση Ζωϊκής Παραγωγής & Αξιοποίησης Προϊόντων Αυτής