ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΤΡΟΦΙΜΩΝ
ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ
Αθήνα, 12 Νοεμβρίου 2013
Συνέντευξη
Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, κ. Αθανάσιου Τσαυτάρη,
στο Παρατηρητήριο για την Κρίση
Θα μπορούσε ο αγροτικός τομέας να αποτελέσει ένα από τους βασικούς τομείς ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας και της απασχόλησης, κυρίως των νέων;
Η γεωργία με όλη της την ευρύτητα, ως φυτική, ζωική, δασική, αλιευτική παραγωγή ή ακόμα και ως ιχθυοκαλλιέργεια και μελισσοκομία, μπορεί να αποτελέσει έναν από τους βασικότερους πυλώνες ανάκαμψης της οικονομίας. Όπως είχε γίνει και στο παρελθόν, όπου ακόμα και σε πιο αντίξοες συνθήκες από τη σημερινή οικονομική συγκυρία, όπως η Μικρασιατική καταστροφή ή αργότερα ο Εμφύλιος, η οικονομία βασίστηκε στον πρωτογενή τομέα για να ορθοποδήσει.
Είναι εξαιρετικά τα προνόμια και τα προϊόντα του τόπου μας: ο καπνός, τα γαλακτοκομικά, τα τυριά, η φέτα, το βαμβάκι, τα καλαμπόκια, οι πιο σύγχρονες και ξενικές καλλιέργειες. Εκτός από την πρωτογενή παραγωγή αναπτύχθηκε σημαντικά και η μεταποίηση, όπου στο εξαιρετικής ποιότητας βαμβάκι, μετά το Μεσοπόλεμο και τον Εμφύλιο, στηρίχθηκε όλη η μεταποιητική βιομηχανία βάμβακος, τα κλωστήρια, η ενδυματοποιία, η υφαντουργεία κλπ. Ο ποιοτικός καπνός συνέβαλλε στην ανάπτυξη των καταστημάτων πώλησης καπνού, καθώς και των εταιρειών επεξεργασίας φύλλων και των καπνοβιομηχανιών. Μάλιστα, πολλά από τα προϊόντα που σας προανέφερα είχαν κι ένα εξωστρεφή προσανατολισμό, αποτελώντας προσοδοφόρα σε όρους συναλλάγματος προϊόντα. Κατά κύριο λόγο, οι εξαγωγές μας στηρίζονταν στον καπνό και στη σταφίδα, αργότερα στο βαμβάκι, στα ροδάκινα, στις κονσέρβες και στα φρούτα. Σημαντική ήταν και η συμβολή της τεχνολογίας στην κατάκτηση των αγορών της Ευρώπης, όπως η πρωίμηση, τα θερμοκήπια κλπ.
Επομένως, αφού τα κατάφεραν εκείνοι με λιγότερα γράμματα, με πολύ πιο αντίξοες συνθήκες παραγωγής, υποδεέστερη τεχνολογία και κατώτερες υποδομές, γιατί να μην τα καταφέρουμε εμείς σήμερα; Το περιβάλλον και οι εξαιρετικές συνθήκες είναι εκεί. Δεν άλλαξε τίποτα στην εξαιρετική ηλιοφάνειά μας, στα εξαιρετικά εδάφη, στο ξηρο-θερμικό περιβάλλον. Για παράδειγμα, το γεγονός ότι στη χώρα μας δεν βρέχει μετά τις 15-20 Μαΐου έως τις 5-10 Ιουνίου, που γίνονται οι συγκομιδές των σιτηρών, έχει σαν αποτέλεσμα να παράγουμε εξαιρετικής ποιότητας σιτηρά. Πρόκειται για σκληρό στάρι, που είναι η πρώτη ύλη για το σιμιγδάλι, τα μακαρόνια κλπ. Η παραγωγή μας καλύπτει το σύνολο των αναγκών μας και ένα ποσοστό 40% εξάγεται στην Ιταλία, για την παρασκευή προϊόντων που βασίζονται στο σιμιγδάλι.
Όλα αυτά για να τα πετύχουμε χρειαζόμαστε τον παράγοντα άνθρωπο και δη περισσότερο τους νέους ανθρώπους. Οι νέοι είναι πολύ σημαντικοί για το μέλλον της γεωργίας. Δεν μπορεί να υπάρξει αναζωογόνηση της γεωργίας μας χωρίς την αναζωογόνηση του ανθρώπινου δυναμικού. Επιχειρούμε να κάνουμε στροφή προς μια γεωργία ποιότητας, μια γεωργία αειφόρου ανάπτυξης, στην οποία πρωταγωνιστικό ρόλο θα παίξουν οι νέοι άνθρωποι που είναι εξοικειωμένοι και μπορούν να εφαρμόσουν στον αγροτικό τομέα τις νέες τεχνολογίες και τα κοινωνικά δίκτυα.
Αυτό θέτει και συγκεκριμένες προτεραιότητες για το Υπουργείο σας;
Ναι, σε σημαντικό βαθμό τα στρατηγικά πλεονεκτήματά μας και οι καλλιέργειες στις οποίες μπορούμε να βασιστούμε, θέτουν προτεραιότητες στο υπουργείο. Σίγουρα η ποιότητα είναι στρατηγική πολιτική επιλογή. Ήταν λάθος που το υπουργείο, στο παρελθόν, έδινε έμφαση στη γεωργία χαμηλού κόστους. Εμείς δεν μπορούμε να ανταγωνιστούμε μεγαλύτερες χώρες ή να μειώσουμε τα μεροκάματα σε επίπεδα Μαλαισίας ή Βιετνάμ. Δεν μπορούμε να παράγουμε φθηνότερα από αυτές τις χώρες.
Αντιθέτως, μπορούμε να παράγουμε ένα ιδιαίτερο προϊόν, που ναι μεν θα έχει λίγο μεγαλύτερη τιμή, γεγονός που μπορεί να αποτελεί μειονέκτημα για την εξωστρέφεια, αλλά ας μην ξεχνάμε ότι όλος ο κόσμος κάνει μια τέτοια στροφή σε μια κατανάλωση βιολογικών προϊόντων, που έχουν παραχθεί με τρόπο που σέβεται το περιβάλλον και την παράδοση.
Σ’ αυτή την προσπάθεια λοιπόν εστιάζουμε κι εμείς, με στόχο να ενισχύσουμε όλα τα επιμέρους βήματα από την έρευνα, την τεχνολογία μέχρι και την παραγωγή. Φυσικά, δεν ξεχνάμε τη μεταποίηση, όπου κάνουμε μεγάλη προσπάθεια για να την στηρίξουμε. Δίνουμε μεγάλη έμφαση στην ποιότητα, προσπαθώντας να δημιουργήσουμε έναν οργανισμό πιστοποίησης και να ξέρουμε ότι όταν βάζει μια σφραγίδα σε ένα προϊόν που βεβαιώνει ότι είναι βιολογικό, θα πρέπει να είναι όντως βιολογικό και να μην είναι απάτη.
Υπάρχει κι ένας άλλος λόγος που εντείνουμε τις προσπάθειές μας προς την κατεύθυνση αυτή. Η γεωργία ήταν ανέκαθεν μια μεγάλη δεξαμενή εργασίας, παρά την εκμηχάνιση των καλλιεργειών και εξακολουθεί να απασχολεί πολλά «χέρια». Σε αυτή τη δύσκολη συγκυρία, που ένα από τα πιο οξυμμένα προβλήματα του τόπου είναι η ανεργία, το να βρεις ένα τρόπο να διοχετεύσεις κόσμο να δουλέψει είναι και επιθυμητό αλλά είναι και εφικτό. Εξάλλου, οι νέοι άνθρωποι είναι πιο εξοικειωμένοι με την ποιότητα, τη διαδικασία της πιστοποίησης και τις νέες τεχνολογίες.
Ακούμε συχνά για τη λεγόμενη «επιστροφή στην ύπαιθρο». Ισχύει αυτό; Δίνετε κάποια κίνητρα στους ανθρώπους που θέλουν να στραφούν στην ύπαιθρο;
Είναι γεγονός ότι οι άνεργοι στρέφονται προς τη γεωργία. Εμείς, δεν θέλουμε να πάνε μόνο άνεργοι, αλλά και άνθρωποι από επιλογή, που ίσως έχουν εργασία. Άνθρωποί που επιθυμούν να πάνε στην ύπαιθρο και να συμμετέχουν στην παραγωγική διαδικασία. Για παράδειγμα, υπάρχουν νέοι με πτυχία και μάστερ, από την Ελλάδα και το εξωτερικό, που δουλεύουν ως πωλητές με 800 ευρώ. Επέλεξαν να πάρουν την οικογένειά τους και να φτιάξουν μια δουλειά στην ύπαιθρο, να διοχετεύσουν τα ενδιαφέροντά τους σε κάτι πιο δημιουργικό και σε καθαρό περιβάλλον. Υπήρξε το παράδειγμα κοπέλας που είχε σπουδάσει γαλλική φιλολογία, έκανε μεταπτυχιακά και μπορούσε να δουλέψει σε φροντιστήρια, αλλά αποφάσισε ένα πρωί να κάνει σαλιγκάρια. Έκανε μια μεταποιητική μονάδα και δημιούργησε πολλές νέες θέσεις εργασίας. Μια άλλη κοπέλα, δημοσιογράφος, που εκπροσωπούσε ένα πρακτορείο στην Ιταλία, είδε ότι δεν της ταίριαζε αυτό και αποφάσισε να γυρίσει στην Ελλάδα, φτιάχνοντας μια εταιρεία επεξεργασίας δάφνης και χλόης και ξεκίνησε να τα διακινεί σε όλον τον κόσμο. Η ιδέα της προέκυψε, γιατί εκεί που ήταν δεν μπορούσε να βρει δάφνη και δυόσμο για το φαγητό. Σήμερα, έχει κατακλύσει τον κόσμο, αξιοποιώντας το διαδίκτυο, στέλνοντας παντού αυτά τα προϊόντα και πάει πάρα πολύ καλά.
Αυτούς τους ανθρώπους τους τιμούμε, συζητάμε μαζί τους, ακούμε τους προβληματισμούς τους, τους προβάλουμε, αλλά κυρίως τους βοηθάμε. Τα νέα και μορφωμένα παιδιά καταλαβαίνουν καλύτερα τί τους λέμε και μπορούν να εκμεταλλευτούν τις ευκαιρίες που τους προκύπτουν ή τους προσφέρουμε. Για παράδειγμα, στη Θράκη δημιουργούμε το μεγαλύτερο γεωθερμικό πάρκο σε όλη την Ευρώπη, το οποίο το εκμεταλλεύονται αγρότες έναντι τιμήματος, αλλά μπορούν να δημιουργήσουν θερμοκήπια με δωρεάν ενέργεια. Ήδη σήμερα λειτουργούν εκεί θερμοκήπια, που δίνουν τη δυνατότητα στους παραγωγούς να διαθέτουν τα προϊόντα νωρίτερα και φυσικά να κερδίζουν από αυτό.
Αυτούς τους ανθρώπους με ποιούς άλλους τρόπους τους βοηθάτε;
Με χρηματοδότηση μέσα από τα προγράμματά μας. Για παράδειγμα, υποστηρίξαμε περίπου 9.000 παιδιά, με τα λεγόμενα σχέδια βελτίωσης τους νέων για να μείνουν στην ύπαιθρο και να βελτιώσουν τις επιχειρήσεις τους. Επίσης, θα πρέπει να σας αναφέρω ότι στην τελευταία μεταρρύθμιση του Υπουργείου Παιδείας, πρότεινα ότι τα τεχνικά επαγγελματικά λύκεια θα πρέπει να δίνουν και πτυχία σχετικά με τη γεωργία. Θέλουμε μορφωμένους αγρότες που να διαθέτουν πτυχίο και μόρφωση.
Ποιες πολιτικές εφαρμόζετε για την ενίσχυση της εξωστρέφειας του αγροτικού τομέα;
Θα σας πω το εξής: κατά τα δύο πρώτα τρίμηνα του έτους, όπου οι εξαγωγές αυξήθηκαν, τα έξι από τα δέκα πρώτα εξαγώγιμα προϊόντα ήταν αγροτικά. Το πρώτο από αυτά πέρσι ήταν η τσιπούρα από τα ιχθυοτροφεία μας και φέτος το λάδι. Κανένας δεν το ήξερε. Αποτέλεσμα; Πέντε χρόνια δεν έδωσαν ούτε μία άδεια ιχθυοκαλλιέργειας. Όλες οι επενδύσεις έγιναν στην Τουρκία, την Ισπανία, την Πορτογαλία γιατί κανένας δεν κοίταξε τον κλάδο.
Από την πρώτη στιγμή ζήτησα να συμμετάσχει το υπουργείο σε αυτή την προσπάθεια του “Single Window”, το οποίο συγκεντρώνει σε μια πύλη όλες τις διεργασίες που είναι απαραίτητες για τις εξαγωγές. Να ξέρει ο επιχειρηματίας τι πρέπει να κάνει για να στείλει τα προϊόντα του στη Ρωσία, την Κίνα, την Αμερική κλπ. Στο πρόγραμμα αυτό εντάξαμε δύο δικά μας προϊόντα και μάλιστα με πολύ πετυχημένο τρόπο: το ακτινίδιο που δεν μεταποιείται εύκολα και ένα μεταποιημένο προϊόν, το τυρί φέτα. Και τα δύο προϊόντα πήγαν πάρα πολύ καλά. Κάτι αντίστοιχο θα πρέπει να συμβεί και με τον επιχειρηματία που έρχεται να επενδύσει στον τόπο, να μην ψάχνει να βρει πιστοποιητικά, άδειες, κλπ.
Για να υποστηρίξεις την εξωστρέφεια πρέπει να κάνεις τρία πράγματα. Πρώτον, να την υποστηρίξεις εκεί που πρέπει και στο προϊόν που πρέπει. Για παράδειγμα, δεν έχει νόημα να κάνεις προωθητικές ενέργειες του κρασιού μας στην Τεχεράνη, αφού εκεί δεν πίνει κανένας αλκοόλ. Εμείς λοιπόν είπαμε για συγκεκριμένα προϊόντα και συγκεκριμένες αγορές. Για παράδειγμα, στη Ρωσία χάσαμε την αγορά με το κονσερβοποιημένο ροδάκινο, από ένα ροδάκινο της Κίνας, που ήταν στο ένα τρίτο της τιμής, αλλά ποιοτικά χείριστο. Εντοπίσαμε το πλεονέκτημα μας, χτυπήσαμε την αγορά αυτή με επιχειρήματα και εκτοπίσαμε σε λιγότερο από οκτώ με δέκα μήνες τους Κινέζους από τη ρωσική αγορά. Σήμερα το ελληνικό ροδάκινο είναι νούμερο ένα σε αυτή την αγορά.
Επίσης, εφαρμόζουμε πιλοτικά μια ακόμα δράση, την οποία θα επεκτείνουμε εφόσον πετύχει. Απευθυνόμαστε σε μεμονωμένους παραγωγούς και τους βοηθούμε να προωθήσουν τα προϊόντα τους σε αγορές που οι ίδιοι πιστεύουν ότι θα πετύχουν. Έτσι προσπαθήσαμε να βάλουμε το γιαούρτι στην Αμερική και τον Καναδά, τη φέτα στη Βραζιλία, αλλά και να μπούμε πιο δυναμικά στη ρωσική αγορά.
Επιπλέον, σε συνεργασία με τον Ελληνικό Οργανισμό Εξωτερικού Εμπορίου (ΟΠΕ), πραγματοποιούμε στοχευμένες δράσεις.
Ακόμα και εγώ ο ίδιος αναλαμβάνω να προωθήσω τα αγροτικά προϊόντα μας στο εξωτερικό. Για παράδειγμα, πρόσφατα βρέθηκα στη Γερμανία, στα εγκαίνια μας έκθεσης με τη γερμανίδα ομόλογό μου. Εκεί, μπροστά σε πλήθος τηλεοπτικών συνεργείων δοκίμασε τα προϊόντα μας, ενώ παράλληλα έδωσα συνεντεύξεις σε πολλά μέσα ενημέρωσης. Σημαντική είναι και η συνεργασία μας με την υπουργό τουρισμού, την κυρία Κεφαλογιάννη. Οι τουρίστες δεν θα πρέπει να έρχονται στην Ελλάδα μόνο για τα αρχαία, τον ήλιο, τη θάλασσα, τον πολιτισμό μας, αλλά και για τη γαστρονομία της. Έτσι θα ξανάρθει, αλλά και θα αναζητήσει στη χώρα το λάδι, το τυρί και άλλα ελληνικά προϊόντα. Καθιερώσαμε, επίσης, το ελληνικό πρωινό στα ξενοδοχεία, το οποίο πάει πολύ καλά και τώρα καθιερώνουμε την ελληνική παλέτα τυριών. Κάναμε την πρώτη επίδειξη πέρσι στο Βερολίνο, θα την κάνουμε τώρα σε όλα τα ξενοδοχεία των Κυκλάδων κλπ. Θα συνεχίσουμε με τον ουζομεζέ, δηλαδή μεζέ και ούζο κατά περιοχή κλπ. Σε όλα τα μεγάλα ξενοδοχεία αρχίζουν και δημιουργούνται μπουτίκ με τα προϊόντα, τα οποία ο επισκέπτης μπορεί να τα δοκιμάσει και να τα αγοράσει. Τέτοιες δράσεις χρειάζονται και τις προωθούμε.
Θεωρείτε ικανοποιητικό και επαρκές το ανθρώπινο δυναμικό που υποστηρίζει τους γεωργούς;
Ωραία. Τώρα θίγετε ένα σημαντικό θέμα το οποίο είναι πρόβλημα για μας. Τα λεγόμενα γραφεία γεωργικής ανάπτυξης, που βρίσκονταν στις μικρότερες κωμοπόλεις, αποτελούσαν το βασικό μηχανισμό μεταφοράς τεχνολογίας, επίδειξης νέων καινοτομιών στην πράξη και παροχής συμβουλών προς τους αγρότες. Στις πόλεις και πιο συγκεκριμένα στις νομαρχίες υπήρχαν οι διευθύνσεις γεωργίας, στις οποίες λειτουργούσαν ειδικές υπηρεσίες σχετικά με τους σπόρους, τα λιπάσματα, τις εισροές κλπ. Αυτοί ήταν οι βραχίονες της γενικής υπηρεσίας στην περιφέρεια.
Με την διοικητική μεταρρύθμιση τα γραφεία γεωργικής ανάπτυξης πήγαν στους Δήμους και οι διευθύνσεις γεωργίας στις περιφέρειες, με αποτέλεσμα οι δύο βραχίονες να εξαφανιστούν και είναι ελλείποντες κρίκοι αυτή τη στιγμή. Ο λόγος είναι ότι ανατέθηκαν στους υπαλλήλους αυτών των γραφείων αρμοδιότητες του δήμου ή της νομαρχίας και όχι του υπουργείου αγροτικής ανάπτυξης. Για παράδειγμα, οι υπάλληλοι με γνώσεις πληροφορικής έγιναν υπεύθυνοι πληροφορικής του δήμου, οι υπεύθυνοι για τα προγράμματα της ΕΕ ασχολούνταν πλέον με προγράμματα των δήμων και όχι των αγροτών.
Πρόκειται λοιπόν για έναν ελλείποντα κρίκο. Έτσι δημιουργήσαμε τον μηχανισμό ΕΛΓΟ - Δήμητρα, ο οποίος τώρα είναι η συνένωση του παλιού ΕΘΙΑΓΕ, του πρώην οργανισμού Δήμητρα, του ΕΛΟΤ και του οργανισμού πιστοποίησης γάλακτος. Οι αρμοδιότητες όλων αυτών των οργανισμών τέθηκαν κάτω από μία «ομπρέλα».
Για μένα όμως δεν υπάρχει βιώσιμο σχήμα για το μέλλον, αν δεν υποστηριχθεί από την έρευνα, την τεχνολογία και τη γνώση. Γι’ αυτό και κατ’ εξαίρεση ζήτησε η κυβέρνηση από την Τρόικα την πρόσληψη εκατό ερευνητών και περιμένουμε την προκήρυξη από μέρα σε μέρα. Πολλοί από τους ανέργους έχουν πραγματοποιήσει σημαντικές σπουδές, έχουν τίτλους και μεταπτυχιακά. Είναι κρίμα τέτοια άτομα να ετοιμάζονται να φύγουν στο εξωτερικό, να μεταναστεύσουν και να χάνουμε αυτό το ανθρώπινο δυναμικό. Έτσι μας δόθηκε η ευκαιρία να πάρουμε 150 μεταδιδακτορικούς ερευνητές και άλλους 150 κατόχους μεταπτυχιακού, για να διεξάγουν εφαρμοσμένες έρευνες για τον τόπο μας.
Ποιος ο ρόλος των αγροτικών συνεταιρισμών στην ανάπτυξη του αγροτικού τομέα;
Μία από τις διαρθρωτικές αδυναμίες του τόπου μας είναι ο μικρός και διεσπαρμένος κλήρος. Αν θέλουμε να πετύχουμε μεγάλες ποσότητες, θα πρέπει να συνενώσουμε δυνάμεις. Αυτός ήταν κι ο ορισμός του συνεργατισμού - συνεταιρισμού. Και έτσι έγινε, έτσι προχωράμε. Εμείς είμαστε υπέρ του συνεργατισμού, αλλά είμαστε υπέρ του υγιούς συνεργατισμού, είτε γιατί μπορεί να αυξήσει την προστιθέμενη αξία μιας εξαιρετικής πρώτης ύλης, μέσω για παράδειγμα της μεταποίησής της στο συνεργατικό κονσερβοποιείο, είτε γιατί καταφέρνει να πετύχει καλύτερες τιμές αγοράς πρώτων υλών από τους προμηθευτές.
Μέσω του συνεργατισμού κερδίζουν όλοι, γι’ αυτό και τον υποστηρίζουμε, αλλά τονίζω το υγιές του κομμάτι. Πρέπει να ξεκαθαριστεί αυτό το πράγμα. Έτσι, ανοίξαμε το μητρώο του συνεργατισμού, όπου ο νόμος το προέβλεπε αλλά δεν είχε λειτουργήσει έως τώρα. Η Ελλάδα φαίνεται να είχε 6.000 συνεταιρισμούς. Είναι δυνατόν η Ελλάδα να έχει μόνη της το 25-30% των συνεταιρισμών όλης της Ευρώπης; Ήδη από τα αρχεία προκύπτει ότι μόνο γύρω στις 3.000 ήρθαν να δηλωθούν.
Το πρόβλημα με τους εικονικούς συνεταιρισμούς πώς σκοπεύετε να το αντιμετωπίσετε;
Όλα αυτά θα ξεκαθαριστούν. Έχουν διαταχθεί έλεγχοι παντού και ήδη έρχονται τα πρώτα πορίσματα. Δεν υπάρχουν περιθώρια για σπατάλες. Θα πρέπει να σας πω ότι θα διεκδικήσουμε και χρήματα που έλαβαν άδικα κάποιοι συνεταιρισμοί.
Μπορείτε να μας δώσετε κάποια παραδείγματα πετυχημένων συνεταιρισμών;
Ναι, δείτε τι έκανε ο συνεταιρισμός στη Λάρισα για το θεσσαλικό γάλα, φτιάχνοντας το ΑΤΜ γάλακτος σε τέσσερα σημεία της πόλης: δίνεις ένα ευρώ, πατάς ένα κουμπί και παίρνεις φρέσκο γάλα. Άλλο παράδειγμα είναι αυτό που εφάρμοσαν στον Βελβενδό στην Κοζάνη ή στην Κρήτη. Εκεί συνεργάστηκαν οι αγρότες, ένωσαν τα χωράφια τους, υιοθέτησαν κάποιους κανόνες, δημιούργησαν συνεργατικά σχήματα σαν εταιρείες και πάνε πολύ καλά. Πρόσφατα, έγινε ο διαγωνισμός για τη διανομή τροφίμων, μια κοινωνική προσπάθεια του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Τον κέρδισε μια Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών από την Κρήτη για το λάδι και μια άλλη από τα Καλάβρυτα για το τυρί φέτα. Άλλο παράδειγμα είναι η Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Βόλου, η ΕΒΟΛ. Εκεί μαζί με τους αγρότες έφτιαξαν μια βιομηχανία γαλακτοκομικών προϊόντων και προμηθεύουν μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετ, συνάπτοντας παράλληλα συμβόλαια με παραγωγούς φυτικής παραγωγής για να εξασφαλίσουν τις ζωοτροφές τους.
Είναι σημαντικό οι συνεταιρισμοί να υιοθετήσουν την προσέγγιση της σύμπραξης και της δημιουργίας clusters. Οι κρίκοι συμπράττουν μεταξύ τους σε μια νέα μορφή κοινωνικής δικτύωσης. Ήταν λάθος που μέχρι τώρα ο ένας κρίκος δρούσε ανεξάρτητα από τον άλλον και ενδεχομένως προσπαθούσε ο ένας να ρίξει τον άλλον. Πρέπει να βρούμε έναν τρόπο επιμερισμού του κόστους και του κέρδους. Δεν μπορεί ο ένας να πεθαίνει και ο άλλος να κερδοσκοπεί. Είμαστε υπέρ αυτού του συνεργατισμού και θα φτιάξουμε ένα νόμο-πλαίσιο, που θα προωθεί τα clusters ως μια νέα μορφή συνεργατισμού.
Πώς θα επηρεάσει η νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) την ελληνική γεωργία;
Η ΚΑΠ είναι από τα σημαντικότερα εργαλεία που διαθέτει η ΕΕ, όχι μόνο μέσω της χρηματοδότησης, αλλά και των κανόνων που θέτει. Πρόκειται για μια επί χρόνια κοινή πολιτική, που δημιουργεί ευκαιρίες και δεσμεύσεις, προκειμένου να πορεύονται μαζί τα κράτη-μέλη. Εμείς κάναμε μεγάλη προσπάθεια ως χώρα για να δείξουμε ένα άλλο δρόμο στην Ευρώπη, να αναδείξουμε τα προβλήματα που έχει ο τόπος, τις ανάγκες του και πώς θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν καλύτερα τα κονδύλια.
Πείσαμε την Ευρώπη ότι ήταν λάθος η πολιτική που ακολουθούσε, σύμφωνα με την οποία θεωρούσε ότι ως πλούσια μπορεί να βρει παντού τρόφιμα, ελεύθερα και φθηνότερα και άρα μπορεί να κόψει κάποια δέντρα, να δώσει εισοδήματα προς τους αγρότες χωρίς να παράγουν κλπ. Αυτό αποδείχθηκε ότι ήταν λάθος. Δεν είχε εκτιμηθεί ότι κάποια στιγμή, μπορεί να έχεις χρήματα, αλλά δε θα μπορείς να βρεις ούτε ένα κιλό σιτάρι. Δεν είχαν εκτιμηθεί ορισμένες μεταβολές που συντελούνται διεθνώς, όπως η γιγάντωση της Κίνας και της Ινδίας, όπου ο πληθυσμός τους έχει φτάσει σε δύο-τρία δισεκατομμύρια ανθρώπων. Δείτε πώς εξαφανίστηκε η σόγια από την Ευρώπη. Ήρθε η Κίνα και την αγόρασε όλη. Η Ευρώπη έχασε όλη την αζωτούχο τροφή για την κτηνοτροφία και τον άνθρωπο. Δείτε τι έγινε και στο καλαμπόκι, όπου είναι η ενεργειακή τροφή όλης της κτηνοτροφίας στην Ευρώπη. Η Αμερική είναι ένας μεγάλος παραγωγός καλαμποκιού, εξάγοντας το 35% της παραγωγής της στην Ευρώπη. Μία μέρα αποφάσισε η Αμερική το καλαμπόκι που εξάγει στην Ευρώπη να το κρατήσει για να το κάνει βιοντίζελ. Όλα αυτά δείχνουν ότι μπορεί να έχεις λεφτά, αλλά θα έρθει ένα πρωί που δε θα βρίσκεις ούτε ένα κιλό από κάποια προϊόντα. Πώς είναι δυνατόν, τους είπα, να αφήσετε τόσο εξαρτημένη την Ευρώπη σε τόσο σημαντικά προϊόντα;
Τώρα, όσον αφορά τη νέα ΚΑΠ, καταρχάς θα πρέπει να πω ότι θα πάρουμε τα ίδια χρήματα με αυτά που πήραμε την προηγούμενη επταετία. Επίσης, πετύχαμε να πρασινίσουμε την ΚΑΠ, να την κάνουμε ηπιότερη, να αποφύγουμε παρεμβάσεις και καλλιεργητικές πρακτικές που θα μπορούσαν να βλάψουν το περιβάλλον ή την ευφορία.
Να σας δώσω ένα παράδειγμα: με δική μου παρέμβαση στη νέα ΚΑΠ υποστηρίζονται τα ψυχανθή, η αμειψισπορά και οι δυκαλλιέργειες, καθώς το 30% των χρημάτων προορίζονται για τέτοια μέτρα υποστήριξης. Αυτή η πρόταση προέκυψε από την ελληνική εμπειρία, όπου μια ζωή στα χωριά μας καλλιεργούσαμε τη μία χρονιά σιτηρά και την άλλη ψυχανθή, δηλαδή όσπρια, φασόλια φακές, ρεβίθια και ζωοτροφές. Αυτός ο συνδυασμός, που λέγεται αμειψισπορά, δηλαδή η εναλλαγή των καλλιεργειών, βοηθούσε γιατί τα ψυχανθή εκτός από τα προϊόντα που έδιναν στην κτηνοτροφία με τα τριφύλλια, τους βίκους, τα πτηνοτροφικά, καθώς και τα όσπρια για το τραπέζι μας, βοηθούσαν πολύ και το περιβάλλον. Τα ψυχανθή είναι φυτά που δημιουργούν λίπασμα από την ατμόσφαιρα, επειδή στις ρίζες τους χρησιμοποιούν βακτήρια. Έτσι, τα ψυχανθή όχι μόνο αναπτύσσονται χωρίς λίπασμα, αλλά αφήνουν και λίπασμα στο έδαφος για το στάρι της επόμενης χρονιάς. Με αυτόν τον τρόπο τα χωράφια δεν είχαν ασθένειες, δεν υπήρχαν ζιζάνια των σιταγρών, διότι μεσολαβούσε μια χρονιά με καλλιέργειες που δεν ευνοούσαν την ανάπτυξή τους. Έτσι μείωνες τα λιπάσματα και τα φάρμακα, ενώ τα εδάφη παρέμειναν γόνιμα. Ποιός πρότεινε στην Ε.Ε. να επιδοτούνται στα ξερικά χωράφια μόνο τα σιτηρά, οδηγώντας τα στην καταστροφή μέσω της μονοκαλλιέργειας; Ήταν πολύ απλό το επιχείρημα ότι αυτό το πρασίνισμα πρέπει να το δείξουμε στον κόσμο. Δεν είναι περιοριστικό μέτρο, αλλά ευλογία
Κάτι άλλο που πετύχαμε ήταν ο επαναχαρακτηρισμός των βοσκοτόπων. Στον τόπο μας η κτηνοτροφία είναι αδύνατος κρίκος, καθώς έχει συρρικνωθεί σημαντικά. Έχουμε ένα γιγάντιο πλούτο στην επιφάνεια που είναι τα βοσκοτόπια. Όμως, έτσι όπως ήταν ο ορισμός τους δεν μπορούσαν να υποστηριχθούν, γιατί τα βοσκοτόπια κατά την ΕΕ είναι λιβάδια οριζόντια με μια περίφραξη γύρω-γύρω και στη μέση ζώα που βόσκουν. Αυτή είναι η έννοια των βοσκοτόπων στη Γερμανία και στην Ολλανδία. Όμως, δεν βόσκουν έτσι στα μέρη μας τα ζώα. Υπάρχουν πλαγιές, υπάρχουν φρυγανώδεις και ξυλώδεις εκτάσεις. Έτσι αλλάξαμε τον ορισμό των βοσκοτόπων. Αλλάζοντας τον ορισμό αυξήθηκαν σημαντικά οι εκτάσεις βοσκοτόπων στην Ελλάδα που ήταν επιλέξιμες για δαπάνες, όχι για να καλλιεργηθούν. Κανένας δεν είχε φανταστεί ότι αξιοποιήσιμη έκταση δεν είναι μόνο η καλλιεργήσιμη έκταση. Κακώς οι επιδοτήσεις είχαν βαφτιστεί και συνυφαστεί μόνο με την καλλιέργεια της γης. Υπάρχουν εξαιρετικά βοσκοτόπια, τα οποία μάλιστα είχαν αφεθεί και η διαχείριση τους ήταν σχεδόν μηδενική. Αυτός ο ορισμός των βοσκοτόπων ήταν σημαντικός: κατέστησε 35 εκατομμύρια στρέμματα επιλέξιμα για χρηματοδότηση και έφερε 4-4,5 δισεκατομμύρια παραπάνω.
Έχει αλλάξει η λογική της ΚΑΠ; Έχει κατηγορηθεί πολλές φορές ότι δημιούργησε αντικίνητρα στους ανθρώπους να παράγουν.
Ναι. Σήμερα, αν δεν παράγεις δεν μπορείς να επιδοτηθείς. Το βάρος μετατοπίζεται από την επιδότηση της έκτασης στην επιδότηση της παραγωγής. Αυτό είναι στρατηγική αλλαγή. Όσο επιδοτούσε την έκταση, δεν έβλεπε κανείς αν και τι παρήγαγες.
Έπρεπε να δούμε και τις διαρθρωτικές αδυναμίες της γεωργίας, το ανθρώπινο δυναμικό. Γεωργία χωρίς ανθρώπους δεν υφίσταται. Επικαλεστήκαμε στοιχεία, σύμφωνα με τα οποία λιγότερο από 5-6% των αγροτών είναι μικρότεροι από 35 ετών. Με τους ρυθμούς που πάμε σε λίγο δε θα υπάρχουν αγρότες. Έτσι δεχτήκαν να δώσουν το 2% του συνολικού προϋπολογισμού, που είναι μεγάλο ποσό, αν σκεφτείτε ότι μιλάμε για 18 περίπου δις, για την υποστήριξη νέων ανθρώπων στη γεωργία.
Επιπλέον, δώσαμε έμφαση στην υποστήριξη των ποιοτικών προϊόντων, εισαγάγαμε τρεις νέους δείκτες ποιότητας που είναι τα παραδοσιακά προϊόντα, καθώς και τα προϊόντα ορεινής και νησιωτικής οικονομίας. Προσπαθήσαμε να πείσουμε, δηλαδή, ότι η διαφοροποίηση είναι πλούτος για την Ευρώπη και ότι η ομοιομορφία δεν αποτελεί στρατηγικό πλεονέκτημα. Η γεωργία των νησιών μας διαφέρει από αυτή των κάμπων ή την ορεινή γεωργία. Άρα λοιπόν, κακώς προσπαθούσαμε να επιβάλουμε κανονισμούς που να είναι οι ίδιοι για τη Θεσσαλία, τη Λήμνο, την Αστυπάλαια και τη Σαντορίνη.
Τελειώνοντας, ποιο πιστεύετε ότι πρέπει να είναι το μέλλον της ελληνικής γεωργίας;
Μας πρότειναν παλιότερα να ακολουθήσουμε το παράδειγμα της Ιρλανδίας με τις τράπεζες, μετά αυτό της Δανίας. Εγώ θα πρότεινα κάτι άλλο. Η Σαντορίνη αποτελεί πρότυπο νησιώτικης παραγωγής και το Μέτσοβο πρότυπο ορεινής παραγωγής. Μπορούμε να εκμεταλλευτούμε την παράδοση αυτού του τόπου, να βελτιώσουμε το ζωικό κεφάλαιο, να γεμίσουμε την Ελλάδα «Μέτσοβα και Σαντορίνες», να εφαρμόσουμε προγράμματα για την ορεινή και νησιωτική οικονομία και φυσικά και για τον κάμπο.